Người trẻ đi làm vì đam mê hay vì tiền? [Phân tích xu hướng & lời khuyên thực tế]

I. Đam mê vs. Tiền – Cuộc giằng co không hồi kết của người trẻ

"Làm vì đam mê hay vì tiền?" – Câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khiến không ít người trẻ đau đầu mỗi lần lựa chọn công việc. Trong một xã hội mà mọi thứ đều có giá, việc đặt đam mê lên hàng đầu đôi khi bị coi là "mơ mộng". Nhưng nếu chỉ làm vì tiền, liệu có hạnh phúc lâu dài?

Hãy tưởng tượng một bạn trẻ mê vẽ, học mỹ thuật ra trường nhưng lại chọn làm nhân viên ngân hàng vì "ổn định và lương cao". Mỗi ngày đi làm, bạn đều cảm thấy mình như một chiếc máy, không còn cảm hứng sáng tạo. Đó là tình trạng chung của rất nhiều người trẻ hiện nay. Bài viết này sẽ giúp bạn nhìn rõ hơn: nên chọn đam mê, tiền bạc, hay một sự dung hòa giữa cả hai?

II. Vì sao người trẻ chọn làm vì tiền?

1. Áp lực tài chính 

Với nhiều người trẻ, việc tốt nghiệp đại học không phải là dấu mốc của tự do mà là khởi đầu cho hàng loạt nghĩa vụ tài chính. Không ít sinh viên vay tiền để học, nên ngay khi ra trường, họ đã phải đối mặt với việc trả nợ ngân hàng, trang trải chi phí sống ở thành phố lớn, và thậm chí là gửi tiền phụ giúp gia đình ở quê.

Ngoài ra, các chi phí "ẩn" như mua sắm đồ công sở, học thêm kỹ năng mới, giao tiếp xã hội để mở rộng mối quan hệ... cũng đòi hỏi một nguồn thu nhập ổn định. Trong bối cảnh đó, việc lựa chọn công việc theo tiêu chí “lương cao trước, đam mê tính sau” là điều dễ hiểu. Một khảo sát từ VietnamWorks cho thấy có tới 72% người trẻ Việt Nam ưu tiên mức lương khi chọn công việc đầu tiên. Điều này phản ánh một thực tế rõ ràng: đam mê chỉ phát huy được khi nhu cầu cơ bản đã được đáp ứng.

2. Mức sống ngày càng cao ở các thành phố lớn 

Ở các đô thị lớn như TP.HCM hay Hà Nội, mức sống ngày càng tăng chóng mặt. Một phép tính đơn giản cho thấy:

• Tiền thuê trọ (phòng đơn): 3 – 4 triệu/tháng
• Ăn uống: 2 – 3 triệu/tháng
• Đi lại, điện thoại, internet: 1 – 2 triệu/tháng
• Chi phí giải trí, phát sinh khác: 1 – 2 triệu/tháng

=> Tổng cộng: khoảng 7 – 10 triệu đồng/tháng, chưa tính khoản tiết kiệm hay chăm sóc sức khỏe.

Trong khi đó, lương khởi điểm của nhiều ngành nghề – đặc biệt là khối xã hội, giáo dục, nghệ thuật – chỉ dao động trong khoảng 6 – 8 triệu đồng, khiến người trẻ khó xoay sở. Do đó, lựa chọn công việc có mức thu nhập cao hơn là một giải pháp sống còn để đảm bảo chất lượng sống cơ bản và tránh rơi vào áp lực tài chính kéo dài.

Việc làm vì tiền trong trường hợp này không phải là thực dụng, mà là thiết thực. Vì trước khi mơ đến những điều cao đẹp, người ta cần một chỗ ở tử tế và ba bữa ăn đủ dinh dưỡng.

3. Tâm lý "công việc là công cụ"

Thế hệ trẻ ngày nay có góc nhìn khác với thế hệ trước về công việc. Với họ, công việc không nhất thiết phải là “tình yêu cả đời”, mà có thể chỉ là một “bước đệm” – giúp họ đạt được mục tiêu cá nhân, tích lũy tài chính hoặc kinh nghiệm.

Rất nhiều bạn trẻ xem công việc như một công cụ để đạt được sự độc lập tài chính, cơ hội phát triển bản thân hoặc tạo dựng các mối quan hệ xã hội có lợi. Nếu nơi nào trả lương cao hơn, môi trường tốt hơn, họ sẵn sàng rời đi mà không cảm thấy tội lỗi hay bị ràng buộc bởi khái niệm "trung thành với công ty".

Tâm lý này cho thấy một sự thay đổi lớn trong tư duy nghề nghiệp của thế hệ Gen Z:

• Không gắn bó nếu công việc không còn phù hợp.
• Không ngại nghỉ việc sớm nếu tìm được cơ hội tốt hơn.
• Luôn ưu tiên tính linh hoạt và quyền kiểm soát cuộc sống cá nhân.

Với Gen Z đi làm không phải để "cống hiến suốt đời", mà là để đạt được mục tiêu rõ ràng trong từng giai đoạn sống.

III. Vì sao nhiều người trẻ chọn theo đuổi đam mê?

1. Đam mê giúp duy trì động lực lâu dài

Làm việc vì tiền có thể giúp giải quyết bài toán ngắn hạn, nhưng đam mê mới là thứ giữ người trẻ đi đường dài mà không kiệt sức. Khi làm điều mình yêu thích, họ sẵn sàng làm việc nhiều giờ liền, không ngại học hỏi, chủ động vượt qua khó khăn và cảm thấy ý nghĩa trong từng nhiệm vụ.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra: những người làm công việc họ đam mê có mức độ hài lòng và gắn bó cao hơn, dễ phát triển sự nghiệp theo chiều sâu. Họ không chỉ làm tốt mà còn có khả năng sáng tạo, đổi mới và dẫn đầu lĩnh vực. Một bạn trẻ có thể chấp nhận mức lương thấp hơn mặt bằng chung, miễn là công việc đó mang lại cảm hứng mỗi sáng thức dậy. Với họ, được sống thật với bản thân quan trọng hơn các con số trong tài khoản.

2. Làm vì đam mê dễ phát triển chuyên sâu

Khi làm vì đam mê, người trẻ không cảm thấy áp lực mà thấy thử thách, không làm “cho xong việc” mà luôn cố gắng “làm tốt nhất có thể”. Chính sự chủ động, nhiệt huyết và sáng tạo này giúp họ dễ nổi bật, được ghi nhận, và thăng tiến nhanh hơn so với người chỉ làm vì tiền.

3. Cảm giác "được sống đúng giá trị bản thân"

Giới trẻ ngày nay chú trọng đến sức khỏe tinh thần, sự cân bằng cuộc sống và niềm vui trong công việc. Họ không muốn rơi vào trạng thái "kiệt sức vì tiền", mà tìm kiếm một công việc phù hợp với giá trị sống của bản thân. Rất nhiều bạn trẻ sẵn sàng từ chối mức lương hấp dẫn nếu công việc khiến họ căng thẳng, mâu thuẫn giá trị hoặc không phát triển bản thân. Với họ, sự hài lòng nội tại quan trọng hơn sự công nhận bên ngoài.

Câu nói “Chọn nghề yêu thích, bạn sẽ không phải làm việc một ngày nào trong đời” vẫn còn nguyên sức hút với thế hệ Gen Z.

Một quan niệm sai lầm là "làm vì đam mê thì không có tiền". Thực tế, nhiều người đã kiếm được rất nhiều tiền từ chính công việc họ đam mê, chỉ là họ cần thời gian để xây dựng, định hướng rõ ràng và nâng cao kỹ năng.

Ví dụ:

• Người đam mê viết lách có thể trở thành copywriter, tác giả, blogger.
• Người yêu thích nấu ăn có thể mở quán riêng hoặc trở thành food content creator.
• Người đam mê công nghệ có thể thành freelancer IT hoặc startup founder.

Miễn là biết học hỏi, nắm bắt xu hướng thị trường và định vị đúng bản thân, đam mê hoàn toàn có thể “nuôi sống” người trẻ và mang lại thành công tài chính.

IV. Tiền và đam mê – Có thể dung hòa được không?

1. Làm vì tiền để nuôi đam mê

Thực tế, làm vì tiền và làm vì đam mê không phải lúc nào cũng đối lập. Nhiều người trẻ đang chứng minh rằng: họ vừa kiếm được tiền, vừa sống đúng với đam mê. Vấn đề là biết rõ mình đang ở giai đoạn nào và chọn chiến lược phù hợp.

Ở tuổi 22, có thể ưu tiên kiếm tiền để ổn định tài chính. Đến 27, khi có kinh nghiệm và nền tảng vững, bắt đầu chuyển hướng về công việc yêu thích. Ngược lại, người theo đuổi đam mê từ sớm cũng cần học cách kiếm tiền từ nó để duy trì cuộc sống.

2. Chọn công việc "vừa đủ yêu, đủ sống"

Không phải ai cũng tìm được công việc đúng 100% đam mê. Nhưng nếu công việc đó khiến bạn thấy ổn, không chán nản và có thể sống được thì cũng đã là một lựa chọn hợp lý.

Đam mê không chỉ là vẽ tranh, viết sách hay làm nghệ thuật. Đam mê có thể là yêu thích giải quyết vấn đề, sáng tạo nội dung, bán hàng, quản lý con người… Miễn là công việc khiến bạn thấy hứng thú và muốn giỏi hơn mỗi ngày – đó là đam mê. Còn “làm ra tiền” không chỉ là lương cao ngay lập tức, mà là khả năng tạo ra thu nhập ổn định và có thể tăng trưởng về lâu dài. Nhiều đam mê cá nhân hoàn toàn có thể phát triển thành nghề nghiệp thực thụ nếu bạn giỏi và chuyên nghiệp.

3. Lập kế hoạch nghề nghiệp rõ ràng

Hãy chia sự nghiệp thành từng giai đoạn: 20 – 25 tuổi tích lũy kinh nghiệm và tiền bạc, 26 – 30 tuổi thử sức với đam mê, khởi nghiệp nếu có điều kiện. Việc lập kế hoạch rõ ràng giúp bạn không bị rơi vào trạng thái "chơi vơi" giữa lý tưởng và thực tế. Người trẻ thông minh là người biết chọn “làm vì tiền” ở giai đoạn cần tiền, và chuyển hướng “vì đam mê” khi điều kiện cho phép. Họ lập kế hoạch rõ ràng:

• Giai đoạn 1: Chấp nhận làm việc trái ngành, nhiều áp lực để tích lũy tài chính.
• Giai đoạn 2: Dành thời gian trau dồi kỹ năng, xây dựng mạng lưới, khám phá đam mê.
• Giai đoạn 3: Chuyển hướng sang công việc phù hợp, kết hợp cả tiền lẫn cảm hứng.

V. Người trẻ nên chọn gì: Đam mê hay tiền?

Không có lựa chọn đúng tuyệt đối

Mỗi người có hoàn cảnh khác nhau. Có người cần tiền để sống, có người có điều kiện theo đuổi lý tưởng. Quan trọng là bạn biết mình muốn gì và có chiến lược phù hợp.

Cách chọn lựa thông minh

• Hãy tự hỏi: Công việc này có giúp mình phát triển không?
• Đam mê này có thể biến thành thu nhập trong tương lai không?
• Mình có kỹ năng, có cơ hội thị trường không?

Kết hợp 3 yếu tố: Đam mê – Năng lực – Cơ hội chính là chìa khóa để chọn đúng hướng đi.

VI. Kết luận: Không có lựa chọn sai, chỉ có lựa chọn phù hợp

Dù bạn chọn làm vì tiền hay đam mê, điều quan trọng là hiểu rõ bản thân và không ngừng học hỏi. Đôi khi, làm vì tiền sẽ dẫn bạn đến đam mê. Ngược lại, nếu đủ kiên trì với đam mê, bạn cũng sẽ tìm ra cách kiếm tiền từ nó.

Hãy nhớ: công việc lý tưởng là công việc vừa giúp bạn sống tốt, vừa khiến bạn cảm thấy ý nghĩa mỗi ngày. Và nếu chưa tìm được điều đó, cũng đừng lo, vì hành trình sự nghiệp là cả một quá trình khám phá.

Xem thêm các bài viết cùng chủ đề:

10 nghề vừa có thu nhập cao, vừa dễ theo đuổi đam mê

Gen Z đi làm: Cần gì ngoài một mức lương cao?

Hướng dẫn chi tiết cách lập kế hoạch nghề nghiệp cho từng giai đoạn cụ thể