1. Văn hóa doanh nghiệp là gì?
“Văn hóa doanh nghiệp chính là cách nghĩ, cách sống và cách làm của doanh nghiệp. Hay nói một cách cụ thể hơn, văn hóa doanh nghiệp chính là cách nghĩ, cách sống và cách làm việc của từng con người trong doanh nghiệp đó.” - (Trích sách Quản trị bằng Văn hóa - Tác giả: TS Giản Tư Trung).
Có thể hiểu, văn hóa doanh nghiệp (tiếng Anh: Corporate Culture) là tập hợp các giá trị, niềm tin, hành vi, thái độ, chuẩn mực và cách hành xử chung của mọi thành viên trong một tổ chức doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp bắt nguồn từ các mục tiêu, chiến lược, cấu trúc và cách tiếp cận của tổ chức đối với nhân viên, khách hàng, đối tác, cộng đồng. Đối thủ cạnh tranh có thể sao chép những điểm nổi bật hoặc tiên phong của doanh nghiệp, như chiến lược, sản phẩm, hệ thống, duy chỉ có một thứ họ không thể, đó chính là văn hóa doanh nghiệp. Đây được xem là lợi thế cạnh tranh, mang lại sự phát triển bền vững cho tổ chức.
Nói tóm lại, văn hóa doanh nghiệp mang tính chất độc đáo, phản ánh bản sắc và cách thức hoạt động của mỗi tổ chức.

2. Các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp
Mỗi nền văn hóa đều có những nét độc đáo và riêng biệt. Việc tích hợp những yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp sẽ tạo nên một văn hóa doanh nghiệp khác biệt và bền vững, có 5 yếu tố tạo nên một nền văn hóa vĩ đại, bao gồm:
- Giá trị cốt lõi: Giá trị cốt lõi của doanh nghiệp làm thước đo, tiêu chuẩn để cân chỉnh những hành vi, quan điểm nhằm đạt được tầm nhìn. Nhiều doanh nghiệp nhận ra giá trị của họ thông qua nhân viên, khách hàng, thị trường,... chính vì vậy nó góp phần làm nên một nền văn hóa doanh nghiệp tuyệt vời.
- Con người: Ai sẽ là người đưa ra tầm nhìn? Ai chia sẻ những giá trị cốt lõi? Nhân sự nào trong doanh nghiệp đủ khả năng để thực hiện các giá trị? Điều đó cho thấy, con người chính là nhân tố quan trọng trong việc xây dựng nền văn hóa tích cực trong doanh nghiệp.
- Sức mạnh của câu chuyện: Những bài học lịch sử thông qua câu chuyện là sức mạnh vô hình giúp mỗi cá nhân trong doanh nghiệp hiểu và tiếp bước với những thành tựu đó, điều này góp phần tạo nên văn hóa doanh nghiệp. Chẳng hạn như những câu chuyện thú vị của Steve Jobs, ông đã góp phần đưa Apple thành công và phổ biến như ngày nay.
- Môi trường làm việc mở: Môi trường làm việc năng động, chuyên nghiệp, nơi cho phép mọi người được thoải mái phát biểu ý kiến, thực hiện những ý tưởng “điên rồ”, độc đáo ngày càng phổ biến hơn tại các doanh nghiệp hiện nay. Đặc biệt là khi thế hệ genZ đã và đang tham gia vào lực lượng lao động, họ có những kỳ vọng và mong muốn cao hơn. Chính vì vậy, việc xây dựng môi trường làm việc hiệu quả sẽ tạo ra một nền văn hóa tích cực, thành công hơn.

3. 6 Bước xây dựng văn hóa doanh nghiệp hiệu quả
Bước 1: Phân tích doanh nghiệp
Khi xây dựng văn hóa doanh nghiệp, cần đánh giá xem văn hóa hiện tại của doanh nghiệp là gì, đang ở đâu và có biểu hiện nào. Khi doanh nghiệp xuất hiện nhiều dấu hiệu tiêu cực, khi đó cần đưa ra những phương án cải thiện ngay để tránh tạo ra một môi trường làm việc độc hại.
Dấu hiệu của văn hóa doanh nghiệp độc hại có thể bao gồm:
- Nội bộ không có sự gắn kết: Một môi trường mà ở đó, bầu không khí làm việc lúc nào cũng căng thẳng, nặng nề, ai làm việc nấy, đây được xem là môi trường làm việc không tích cực, không phát triển, không thể duy trì lâu dài.
- Ý thức kém: Nhân viên không có tính chủ động, tự giác trong công việc, tác phong chậm chạp, thường xuyên đi muộn về sớm, kỷ luật kém sẽ tạo ra một văn hóa chây ì, lười nhác, dễ rơi vào khủng hoảng.
- Tuyển dụng nhân sự liên tục: Yếu kém trong công tác quản lý của nhân sự khiến nhân viên cảm thấy không hài lòng, không có động lực làm việc và không muốn gắn bó lâu dài với tổ chức.
- Có nhiều cuộc họp kéo dài, các biện pháp kỷ luật để răn đe nhưng lại không có hoặc có rất ít sự công nhận, khen thưởng thành tích của nhân viên.
- Không có nhiều sự tương tác giữa sếp và nhân viên, đội ngũ nhân viên có thể né tránh sếp, tránh không muốn đến gần hoặc đi chung với sếp,...
- Nhân viên im lặng trong suốt cuộc họp, không dám đưa ra những ý tưởng mới lạ, độc đáo nhưng sau cuộc họp lại hí hửng bàn tán, trò chuyện ngoài lề.
Bước 2: Đưa ra những kỳ vọng về văn hóa doanh nghiệp
Hãy đưa ra những kỳ vọng về văn hóa doanh nghiệp, nghĩ thật kỹ về những điều mà doanh nghiệp muốn xây dựng, bắt đầu từ những thế mạnh và điểm riêng của tổ chức. Khi văn hóa được hình thành trên những sức mạnh có sẵn, nhà lãnh đạo sẽ biết mình nên làm gì, làm như thế nào để mang lại mọi thứ tốt nhất.
Bước 3: Xác định yếu tố xây dựng nền văn hóa doanh nghiệp
Giá trị cốt lõi cần được xác định để xây dựng văn hóa doanh nghiệp, điều này chỉ nên là những thứ thực sự giá trị, được coi trọng ở doanh nghiệp. Khi xác định giá trị cốt lõi, doanh nghiệp cần trả lời câu hỏi:
- Tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu và chiến lược dài hạn của doanh nghiệp là gì?
- Muốn được công chúng nhìn nhận về doanh nghiệp như thế nào?
- Mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp có đang phù hợp với giá trị cá nhân của đội ngũ nhân viên hay không?
- Mục tiêu văn hóa mà doanh nghiệp hướng đến là gì, chẳng hạn như đội ngũ đoàn kết, môi trường năng động, sáng tạo, thành tích của nhân viên được công nhận,...
Bước 4: Xây dựng và truyền thông giá trị cốt lõi cho tổ chức
Văn hóa doanh nghiệp chỉ được hình thành khi được toàn thể nhân viên đồng thuận và hiểu rõ về những lợi ích mà nó mang lại. Chính vì vậy, khi xác định được một văn hóa lý tưởng cho tổ chức, hãy truyền đạt và diễn giải cặn kẽ cho toàn thể đội ngũ nhân viên, để họ cùng hiểu và tuân thủ theo.
Kế hoạch hành động của doanh nghiệp phải bao gồm các thời gian, điểm mốc, mục tiêu, nhiệm vụ và trách nhiệm cụ thể. Điều gì nên được ưu tiên? Đâu là chỗ cần được tập trung nỗ lực? Cần những nguồn lực nào? Thời hạn hoàn thành là bao lâu? Ai chịu trách nhiệm cho mỗi nhiệm vụ cụ thể?
Bước 5: Triển khai
Khi đã có những giá trị cốt lõi và truyền đạt, giải thích cặn kẽ cho nhân viên, các nhà lãnh đạo cần bắt tay vào thực hiện và triển khai với các hoạt động như sau:
- Xây dựng đội ngũ phụ trách văn hóa doanh nghiệp, thường là phòng ban Nhân sự trong công ty, nhà lãnh đạo cũng cần theo dõi, giám sát sát sao.
- Khuyến khích, tạo động lực, thúc đẩy cho toàn thể nhân viên thực hiện và hưởng ứng tích cực văn hóa của doanh nghiệp, hệ thống khen thưởng phải được thiết kế phù hợp với mô hình xây dựng văn hoá doanh nghiệp, từng giai đoạn phát triển. Các phần thưởng khuyến khích, lời động viên sẽ giúp nhân viên cảm thấy mình được công nhận, tiếp thêm động lực cho nhân viên phát triển cũng như là tấm gương cho nhân viên khác noi theo.
- Phát triển và duy trì văn hóa bằng các hoạt động nội bộ, đào tạo, khen thưởng, teambuilding,...
Bí quyết giúp ông chủ Facebook - Mark Zuckerberg - luôn giữ được sự sáng tạo cho các kỹ sư và nhân viên là liên tục khuyến khích họ mạo hiểm, sáng tạo và phát triển những tính năng mới hiện đại hơn cho mạng xã hội Facebook.
Bước 6: Đo lường
Văn hóa doanh nghiệp phải được đo lường sau một khoảng thời gian triển khai. Điều này giúp kịp thời phát hiện, xử lý rủi ro trước khi chúng ảnh hưởng đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Để đo lường hiệu quả, doanh nghiệp cần đưa ra hệ thống câu hỏi, tiêu chí để làm tiền đề cho sự đánh giá đó.

3. Vai trò thiết yếu của văn hóa doanh nghiệp
Trong một nghiên cứu của Deloitte, có đến 94% CEO và 88% nhân viên tin rằng, văn hóa doanh nghiệp mang tính quyết định đối với thành công của một doanh nghiệp. Trên thực tế, văn hóa thực sự tác động mạnh mẽ tới nhiều mặt vận hành khác nhau trong một tổ chức. Vai trò của văn hóa doanh nghiệp phải kể đến:
Tạo chất riêng cho doanh nghiệp
Văn hóa trong mỗi doanh nghiệp là khác nhau, điều này cũng càng không thể bắt chước. Chính vì vậy, văn hóa tạo ra chất riêng cho doanh nghiệp, đó chính là tài sản di truyền, giữ gìn bản sắc của doanh nghiệp qua nhiều thế hệ thành viên, nhờ đó mang lại khả năng phát triển bền vững.
Văn hóa doanh nghiệp giúp truyền tải những giá trị, ý thức, phong cách của tổ chức tới toàn thể đội ngũ nhân viên. Hướng đến cam kết vì mục tiêu, lợi ích của tổ chức, góp phần tạo ra sự ổn định và lành mạnh trong doanh nghiệp.
Đây cũng được xem là nền tảng để quản lý tổ chức, bằng cách đưa ra những chuẩn mực, đạo đức để hướng các thành viên biết mình nên nói gì, làm ra sao. Điều này giống như một cơ chế khẳng định lại mục tiêu chung của doanh nghiệp.
Thu hút và giữ chân nhân viên
Văn hóa doanh nghiệp không thể chỉ được hình thành sau 1 - 2 ngày, văn hóa là một quá trình mang tính bền vững. Văn hóa doanh nghiệp ảnh hưởng sâu sắc tới quá trình tuyển dụng nhân sự của doanh nghiệp, giúp thu hút và giữ chân nhân viên gắn bó lâu dài với tổ chức.
GenZ ngày nay lớn lên trong thời đại bùng nổ công nghệ, thế hệ này chiếm hơn 30% lực lượng lao động trên thị trường, theo Báo Thanh Niên, họ mong muốn một môi trường làm việc mà ở đó, tất cả mọi người đều đồng lòng, đoàn kết, dốc sức tương trợ lẫn nhau, luôn đặt lợi ích của tổ chức lên hàng đầu.
Khi nhân viên làm việc cho một môi trường có nền văn hóa tích cực, vững mạnh và phù hợp với niềm tin, thái độ của họ, điều này tạo động lực làm việc chăm chỉ và cống hiến nhiều hơn cho tổ chức.
Cơ sở để kiểm soát nhân viên
Văn hóa doanh nghiệp là cơ sở để tất cả mọi người trong công ty noi theo và thực hiện, cho dù đó là những nhà lãnh đạo cấp cao, CEO hay thậm chí là Chủ tịch. Nói một cách dễ hiểu, ai đúng hay không không quan trọng, cái gì đúng mới quan trọng.
Chính vì vậy, văn hóa doanh nghiệp lành mạnh và dung hòa được tất cả thành viên trong tổ chức sẽ hạn chế được tối đa những xung đột, căng thẳng đồng thời tạo ra sự gắn kết giữa các bộ phận/ phòng ban trong công ty. Khi nhân viên có xu hướng tạo ra xung đột thì văn hóa sẽ là cơ sở để mọi người thống nhất, hàn gắn và gắn kết với nhau hơn.
Tạo ra sự chuyên nghiệp
Dễ dàng nhận thấy rằng, văn hóa doanh nghiệp là một yếu tố tiên quyết trong việc tạo ra một môi trường làm việc chuyên nghiệp. Khi tất cả nhân viên đều hài lòng với công việc, với doanh nghiệp, ai cũng dựa vào đó để tuân thủ, thực hiện, điều đó tạo ra tiếng nói chung cho tất cả mọi người.
Nâng cao danh tiếng thương hiệu
Văn hóa doanh nghiệp tích cực bao gồm cả những giá trị đạo đức, khi có đạo đức kinh doanh, doanh nghiệp sẽ cung cấp các sản phẩm/ dịch vụ có chất lượng, tập trung vào những tiêu chuẩn cao nhất. Từ đó tạo ra một môi trường làm việc lý tưởng cho lực lượng lao động, tạo ra các sản phẩm chất lượng, tạo sự hài lòng cho người tiêu dùng. Điều này giúp nâng cao danh tiếng thương hiệu trên thị trường, đảm bảo tăng trưởng cả thị phần và doanh thu cho công ty.

4. Các loại hình văn hoá doanh nghiệp đặc trưng
Đây là 8 loại hình văn hóa đặc trưng trên thế giới, được Harvard Business Review phân biệt dựa theo 2 tiêu chí là sự tương tác giữa mọi người và khả năng phản ứng trước thay đổi:
- Chăm sóc (Caring-culture)
Loại hình này cho thấy mối quan hệ giữa lãnh đạo và nhân viên trong tổ chức được xây dựng dựa trên sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau. Với mô hình Caring, doanh nghiệp hướng tới môi trường làm việc hạnh phúc, nhân viên cảm thấy thân thuộc, gắn bó, thoải mái khi thực hiện công việc.
- Mục tiêu (Purpose-culture)
Đây là kiểu văn hóa được xây dựng theo lý tưởng cao cả của lãnh đạo cao nhất. Nhân viên sẽ là những người thực thi các mục tiêu cao cả này. Do đó, họ sẽ có khả năng trở thành những người tử tế trong cuộc sống và cả trong doanh nghiệp. Apple, Google hay Facebook đang thực hiện văn hóa doanh nghiệp theo mô hình này.
- Tận hưởng (Enjoyment-culture)
Văn hóa Enjoyment có nghĩa là mọi người sẽ làm những gì họ yêu thích và hạnh phúc. Qua đó cả nhân viên và lãnh đạo đều tạo ra không khí sôi nổi và hào hứng trong công việc. Văn hóa này giúp nhân viên tràn đầy năng lượng, đầu óc thoải mái và phù hợp với những doanh nghiệp thiên về các công việc sáng tạo.
- Kết quả (Results-culture)
Mô hình Results nói đến mục đích của việc xây dựng văn hóa là tập trung những nhân sự phù hợp để thực thi các mục tiêu, chính sách và công ty đặt ra. Mục tiêu của các doanh nghiệp đều là kiếm được tiền, tạo ra nhiều lợi nhuận, do vậy thành tích sẽ được thể hiện bằng những con số. Với mô hình này, nhân viên và lãnh đạo sẽ cùng có động lực và mục tiêu chung để làm việc, nhanh chóng đi đến đích.
- Học tập (Learning-culture)
Văn hóa học tập rất cần thiết nếu như doanh nghiệp của bạn muốn phát triển, mở rộng quy mô cũng như tồn tại bền vững. Văn hóa này sẽ xuất phát từ lãnh đạo – họ sẽ là người đổi mới, sáng tạo, học tập không ngừng nghỉ để nhân viên cùng noi theo. Qua đó nhân viên cũng sẽ tiến bộ và phát triển nhanh chóng.
- Chuyên chế (Authority-culture)
Đây là mô hình mà nhân viên bị kiểm soát bởi phía ban lãnh đạo. Mọi quyết định cũng như đánh giá đều xuất phát từ người đứng đầu, các thành viên sẽ có xu hướng cạnh tranh lẫn nhau để đạt được lợi ích cá nhân. Mô hình này có thể dẫn đến các mâu thuẫn nội bộ, bất đồng quan điểm và môi trường làm việc không an toàn về mặt tâm lý.
Văn hóa an toàn hiện được áp dụng ở nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam và trên thế giới. Việc kinh doanh không thể thiếu những rủi ro và thách thức, vậy nên ta cần có kế hoạch và cách giải quyết được chuẩn bị sẵn sàng từ trước. Áp dụng mô hình này doanh nghiệp sẽ có những bước đi ổn định, hạn chế những phát sinh không mong muốn.
Văn hóa trật tự được hiểu là các quy tắc, luật lệ mà các thành viên phải tuân theo, ngay cả người đứng đầu. Việc tạo ra một hệ thống quản lý chuẩn sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng quản lý và đánh giá, qua đó giảm những mâu thuẫn và tăng hiệu quả làm việc của các phòng ban.

5. Ví dụ cách xây dựng văn hóa doanh nghiệp của các doanh nghiệp lớn
Sau khi đã tìm hiểu qua lý thuyết về văn hóa danh nghiệp và quy trình để xây dựng nó giờ chúng ta hãy cùng xem thực tiễn các tập đoàn lớn trên thế giới đã và đang làm được gì:
| STT |
Doanh nghiệp |
Giá trị văn hóa nổi bật |
Cách xây dựng & triển khai |
Kết quả & tác động |
| 1 |
Google |
Sáng tạo – Cởi mở – Tự do phát triển |
- Thiết kế không gian làm việc linh hoạt - Cho phép nhân viên dùng 20% thời gian để làm dự án cá nhân - Khuyến khích phản biện, chia sẻ ý tưởng ngang cấp |
- Duy trì vị thế công ty sáng tạo nhất thế giới - Thu hút nhân tài toàn cầu - Sinh ra nhiều dự án lớn từ "dự án 20%" (như Gmail, Google Maps) |
| 2 |
Netflix |
Tự chủ – Trách nhiệm – Hiệu suất cao |
- Không quy định giờ làm việc, không giới hạn ngày nghỉ phép - Mô hình “freedom & responsibility” (tự do đi kèm trách nhiệm) - Tuyển người giỏi và sa thải người không phù hợp sớm |
- Xây dựng đội ngũ tinh gọn, hiệu suất cao - Văn hóa minh bạch, dứt khoát giúp duy trì sự đổi mới |
| 3 |
Amazon |
Khách hàng là trung tâm – Tối ưu vận hành |
- 14 nguyên tắc lãnh đạo làm kim chỉ nam - Mỗi quyết định đều đặt trải nghiệm khách hàng lên hàng đầu - Văn hóa “Day 1” (luôn trong tâm thế khởi đầu) |
- Giữ vững lợi thế cạnh tranh về dịch vụ khách hàng - Quy mô toàn cầu nhưng vẫn linh hoạt như startup |
| 4 |
Zappos |
Dịch vụ tuyệt vời – Vui vẻ – Đoàn kết |
- Văn hóa “WOW” khách hàng trong mọi tương tác - Tuyển dụng dựa trên giá trị văn hóa - Tổ chức các hoạt động nội bộ vui nhộn, tôn vinh cá tính |
- Dịch vụ khách hàng được xếp hạng cao nhất trong ngành - Nhân viên gắn bó, môi trường làm việc tích cực |
| 5 |
VNG (Việt Nam) |
Đổi mới – Tôn trọng – Kết nối – Đam mê |
- Không gian làm việc mở, nhiều khu vực thư giãn - Tổ chức VNG Talks, hackathon, hoạt động nội bộ thường xuyên - Xây dựng hệ sinh thái nội bộ gắn kết |
- Trở thành công ty công nghệ dẫn đầu tại Việt Nam - Giữ được văn hóa startup dù quy mô mở rộng |
Đọc thêm:
Văn hóa doanh nghiệp là gì? 5 yếu tố tạo nên một công ty thành công
Top 7 Công Ty IT có Môi Trường Làm Việc Đa Văn Hóa và Toàn Cầu
Top 5 công ty công nghệ có văn hóa làm việc tốt nhất