I. Lay Off là gì?
Lay Off (tạm dịch là "sa thải tạm thời" hoặc "cắt giảm nhân sự") là một thuật ngữ trong kinh doanh, chỉ việc một công ty tạm thời hoặc vĩnh viễn cho thôi việc một số nhân viên do các lý do như giảm thiểu chi phí, tái cấu trúc, hoặc do tình hình kinh tế khó khăn. Đây không phải là kết quả của hiệu suất làm việc kém của nhân viên mà chủ yếu liên quan đến các yếu tố bên ngoài công việc của họ, như vấn đề tài chính hoặc thay đổi chiến lược của công ty.
Khác biệt giữa Lay Off và Fired là gì? Lay Off thường liên quan đến quyết định của công ty vì lý do kinh tế hoặc tổ chức, trong khi Fired (sa thải) liên quan đến việc nhân viên không hoàn thành công việc hoặc vi phạm quy định của công ty.
II. Làn sóng Lay Off năm 2025 như thế nào?
Năm 2025, Việt Nam chứng kiến những biến động đáng chú ý trong thị trường lao động, đặc biệt trong các ngành công nghệ và ngân hàng. Tại Việt Nam, nhiều công ty công nghệ đã thực hiện cắt giảm nhân sự để thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa. Điều này nhằm tối ưu hóa hoạt động và giảm chi phí. Tuy nhiên, các số liệu cụ thể về số lượng nhân viên bị sa thải trong ngành công nghệ Việt Nam chưa được công bố rộng rãi. Trong lĩnh vực ngân hàng, theo báo cáo tài chính của 27 ngân hàng thương mại tại Việt Nam, tổng số nhân sự đạt 241.417 người vào cuối năm 2024, tăng gần 5.500 người so với năm trước đó. Tuy nhiên, một số ngân hàng đã thực hiện cắt giảm nhân sự đáng kể. Cụ thể, BIDV giảm 1.107 nhân viên, còn 26.069 người; Sacombank giảm 354 nhân viên, còn 17.058 người; VIB giảm 476 nhân viên, còn 11.323 người. Ngược lại, một số ngân hàng như MBBank, VPBank và HDBank lại tăng cường tuyển dụng, bổ sung lần lượt 1.674, 1.404 và 965 nhân viên. Ngược lại, một số ngân hàng như MBBank, VPBank và HDBank lại tăng cường tuyển dụng, bổ sung lần lượt 1.674, 1.404 và 965 nhân viên.
Những biến động này phản ánh sự chuyển đổi của thị trường lao động Việt Nam trong bối cảnh hội nhập công nghệ và tái cấu trúc doanh nghiệp. Người lao động cần chủ động nâng cao kỹ năng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và quản lý, để thích ứng với những thay đổi và tận dụng cơ hội trong thị trường việc làm.
III. Những cảm xúc thường gặp khi bị Lay Off là gì?
- Cảm xúc Sock và bất ngờ: Đây là cảm giác đầu tiên mà nhiều người trải qua khi nhận thông báo bị sa thải. Họ có thể cảm thấy như không thể tin vào những gì đang xảy ra. Điều này thường xảy ra khi người lao động không ngờ trước việc bị lay off hoặc đã dành quá nhiều tâm huyết vào công việc mà mình yêu thích.
- Cảm giác lo âu và sợ hãi: Khi mất việc, lo âu về tài chính và tương lai là điều không thể tránh khỏi. Người lao động lo lắng về việc sẽ phải chi trả các khoản chi tiêu hàng tháng, trả nợ, và làm sao để duy trì cuộc sống cho bản thân và gia đình.
- Cảm giác thất bại: Nhiều người cảm thấy thất bại vì công việc không ổn định hay vì không thể giữ được công việc lâu dài. Họ cảm thấy mất mát, không chỉ về mặt tài chính mà còn về mặt danh tiếng, những thành tựu họ đã đạt được trong công ty.
- Cảm giác nghi ngờ bản thân: Nhiều người tự đặt câu hỏi về giá trị bản thân và kỹ năng sau khi bị lay off. Cảm giác này thường đi kèm với sự nghi ngờ về khả năng tìm kiếm công việc mới hoặc thành công trong sự nghiệp sau này.
IV. Nên làm gì khi bị Lay Off?
Đánh giá tình trạng tài chính của bản thân
Bước đầu tiên và quan trọng nhất là bạn cần biết rõ tình hình tài chính hiện tại của mình. Kiểm tra các khoản tiết kiệm bạn có sẵn để đảm bảo bạn có thể duy trì cuộc sống trong vài tháng tới. Đánh giá lại các khoản chi tiêu cần thiết, từ đó cắt giảm những chi phí không cần thiết để giảm bớt gánh nặng tài chính. Nếu bạn có nợ phải trả (như vay mượn, thẻ tín dụng, vay mua nhà…), bạn cần tính toán khả năng trả nợ trong khi chưa có thu nhập. Điều này sẽ giúp bạn đưa ra các quyết định tài chính thông minh.
Sau khi đánh giá tình hình tài chính, bạn cần lập một kế hoạch chi tiêu tạm thời. Hãy ưu tiên các khoản chi quan trọng như thuê nhà, ăn uống, bảo hiểm y tế, và những nhu cầu cơ bản khác. Điều này giúp bạn tránh cảm giác lo lắng quá mức và kiểm soát tài chính trong thời gian tìm kiếm công việc mới.
Chỉnh sửa CV và LinkedIn chuẩn bị cho công việc mới
Cập nhật thông tin mới nhất, nhấn mạnh các kỹ năng và thành tựu trong công việc trước đây.
- Chỉnh sửa CV: Đảm bảo rằng CV của bạn luôn được cập nhật, đặc biệt là các kỹ năng, dự án và thành tựu nổi bật mà bạn đã đạt được trong công việc trước đây. Hãy chắc chắn rằng CV của bạn phản ánh đúng năng lực và kinh nghiệm, giúp bạn nổi bật trong mắt nhà tuyển dụng.
- Chỉnh sửa hồ sơ LinkedIn: LinkedIn là công cụ rất quan trọng trong việc tìm kiếm công việc mới. Hãy cập nhật thông tin về công việc gần đây, bổ sung các kỹ năng chuyên môn, và chú trọng vào những thành tựu đáng chú ý. Đừng quên nhờ đồng nghiệp, người quản lý cũ hoặc các mối quan hệ khác viết lời giới thiệu (recommendations) cho bạn.
Xác định lại mục tiêu nghề nghiệp
Bị lay off là cơ hội để bạn xem xét lại nghề nghiệp và định hướng tương lai. Hãy suy nghĩ về những gì bạn thực sự muốn trong công việc tiếp theo. Bạn có thể muốn tìm một công ty khác trong cùng lĩnh vực, nhưng cũng có thể là lúc để bạn thử sức với một ngành nghề mới hoặc thay đổi hướng đi trong sự nghiệp.
Nghiên cứu các ngành nghề đang phát triển mạnh mẽ hoặc nhu cầu tuyển dụng cao. Việc hiểu rõ xu hướng thị trường sẽ giúp bạn định hướng nghề nghiệp phù hợp hơn trong tương lai.
Hỏi về chế độ bảo hiểm thất nghiệp
Mỗi quốc gia hoặc khu vực đều có những quy định riêng về bảo hiểm thất nghiệp. Nếu bạn đủ điều kiện nhận hỗ trợ từ bảo hiểm thất nghiệp, hãy nhanh chóng làm thủ tục để nhận được khoản hỗ trợ tài chính trong thời gian tạm nghỉ việc.
Tại Việt Nam, chế độ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) được quy định trong Luật Việc làm năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Dưới đây là các quy định cụ thể về chế độ bảo hiểm thất nghiệp tại Việt Nam:
1. Điều kiện hưởng bảo hiểm thất nghiệp
Để được hưởng bảo hiểm thất nghiệp, người lao động phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Đã tham gia bảo hiểm thất nghiệp: Người lao động phải đã đóng bảo hiểm thất nghiệp đủ 12 tháng trong 24 tháng trước khi bị mất việc (hoặc trong khoảng thời gian ngắn hơn nếu hợp đồng lao động của người lao động chấm dứt trước thời gian này).
- Mất việc làm: Người lao động bị mất việc do các lý do như bị sa thải, hết hạn hợp đồng lao động, hoặc không tiếp tục ký hợp đồng lao động sau khi hết thời gian thử việc.
- Đã nộp hồ sơ yêu cầu trợ cấp thất nghiệp: Người lao động cần nộp hồ sơ yêu cầu trợ cấp thất nghiệp tại cơ quan bảo hiểm xã hội trong thời gian từ 3 đến 12 tháng kể từ khi chấm dứt hợp đồng lao động.
2. Các bước để nhận bảo hiểm thất nghiệp
Bước 1: Nộp hồ sơ đăng ký bảo hiểm thất nghiệp tại trung tâm dịch vụ việc làm tỉnh, thành phố nơi cư trú (hoặc nơi bạn muốn nhận trợ cấp).
Bước 2: Hồ sơ bao gồm các giấy tờ như:
- Đơn đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp (theo mẫu quy định).
- Giấy tờ chứng minh đã chấm dứt hợp đồng lao động (quyết định thôi việc, hợp đồng lao động, giấy thôi việc, hoặc giấy tờ khác liên quan).
- Chứng minh thư nhân dân, thẻ căn cước công dân, hoặc hộ chiếu.
- Sổ bảo hiểm xã hội.
Bước 3: Sau khi nhận hồ sơ, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ thẩm định và quyết định xem bạn có đủ điều kiện để nhận trợ cấp thất nghiệp hay không.
3. Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp
Mức hưởng: Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp được tính căn cứ vào mức bình quân tiền lương của 6 tháng liên tiếp trước khi bị mất việc. Cụ thể: Mức trợ cấp thất nghiệp hàng tháng là 60% mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi mất việc.
Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp: Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp phụ thuộc vào thời gian bạn đã tham gia bảo hiểm thất nghiệp:
- Đủ 12 đến 36 tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp: hưởng tối đa 3 tháng trợ cấp thất nghiệp.
- Đủ từ 36 tháng đến 72 tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp: hưởng tối đa 6 tháng trợ cấp thất nghiệp.
- Từ 72 tháng trở lên: hưởng tối đa 12 tháng trợ cấp thất nghiệp.
4. Cơ hội tìm việc và hỗ trợ đào tạo nghề
Ngoài việc nhận trợ cấp thất nghiệp, người lao động còn được hỗ trợ tìm kiếm việc làm và đào tạo nghề:
- Tìm việc làm: Các trung tâm dịch vụ việc làm sẽ cung cấp thông tin về các cơ hội việc làm, tổ chức các buổi tư vấn tìm việc, hoặc giới thiệu người lao động đến các công ty tuyển dụng.
- Đào tạo nghề: Nếu người lao động có nhu cầu, có thể tham gia các khóa đào tạo nghề miễn phí hoặc giảm giá để nâng cao kỹ năng, phục vụ cho công việc mới.
5. Điều kiện không được hưởng bảo hiểm thất nghiệp
Người lao động không đủ điều kiện hưởng bảo hiểm thất nghiệp nếu:
- Chấm dứt hợp đồng lao động vì lý do tự nguyện (ví dụ: nghỉ việc để đi học, nghỉ việc vì lý do cá nhân).
- Người lao động có hành vi vi phạm các quy định về bảo hiểm xã hội hoặc bị xử lý kỷ luật lao động do hành vi sai phạm.
- Người lao động đã nhận trợ cấp thất nghiệp từ trước, nhưng trong thời gian nhận trợ cấp lại có việc làm mới.
6. Các chế độ hỗ trợ khác
Ngoài trợ cấp thất nghiệp, người lao động có thể nhận các hỗ trợ khác từ nhà nước hoặc các tổ chức xã hội, như:
- Hỗ trợ tìm việc làm (nếu người lao động tìm được việc làm mới trong thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp).
- Các khóa học nghề ngắn hạn để người lao động nâng cao khả năng làm việc trong các ngành nghề mới.
V. Cách tìm kiếm công việc mới sau Lay off
Tìm các cơ hội trong ngành nghề hiện tại
Sau khi bị lay off, bạn có thể cảm thấy bị mất phương hướng, nhưng đây là cơ hội để bạn đánh giá lại những kỹ năng mà bạn đã có trong công việc trước đó. Nếu bạn vẫn muốn tiếp tục trong ngành nghề cũ, bạn cần phải tìm các công ty đang tuyển dụng và có môi trường làm việc phù hợp. Bạn có thể bắt đầu bằng cách liệt kê các công ty trong ngành mà bạn đang làm việc. Tham gia vào các hội nhóm chuyên ngành trên LinkedIn, Facebook, hoặc các diễn đàn nghề nghiệp để nhận biết các cơ hội tuyển dụng.
Ví dụ, Nếu bạn làm việc trong ngành IT, tìm kiếm các công ty công nghệ, phần mềm hoặc các công ty start-up đang có nhu cầu tuyển dụng. Nếu bạn làm trong ngành marketing, tìm kiếm các công ty truyền thông, agency hoặc các công ty đa quốc gia đang tìm kiếm nhân sự.
Mở rộng tìm kiếm sang các ngành nghề mới
Đôi khi việc chuyển sang một ngành nghề mới có thể là cơ hội tốt để bạn phát triển sự nghiệp. Hãy suy nghĩ về các ngành nghề có thể tận dụng những kỹ năng mà bạn đã có từ công việc cũ. Ví dụ, nếu bạn làm việc trong lĩnh vực bán hàng, bạn có thể chuyển sang làm marketing, quản lý dự án, hoặc chăm sóc khách hàng.
Dùng các nền tảng tuyển dụng trực tuyến để tìm việc
- LinkedIn: Đây là nền tảng mạng xã hội chuyên nghiệp giúp bạn kết nối với các nhà tuyển dụng, các công ty và những người trong ngành nghề của bạn. Đảm bảo rằng hồ sơ LinkedIn của bạn được cập nhật đầy đủ và hấp dẫn, bao gồm các kỹ năng, chứng chỉ và thành tựu. Bạn có thể chủ động gửi kết nối với những người trong ngành để tìm kiếm cơ hội.
- VietnamWorks: Đây là một trong những nền tảng tuyển dụng phổ biến tại Việt Nam, nơi có rất nhiều cơ hội công việc từ các công ty trong nước và quốc tế. Bạn có thể tạo hồ sơ và ứng tuyển trực tiếp qua website.
- Indeed: Một nền tảng tuyển dụng toàn cầu với các cơ hội việc làm đa dạng ở nhiều quốc gia. Bạn có thể tìm kiếm công việc theo vị trí, ngành nghề và địa điểm, đồng thời nhận được các thông báo việc làm mới qua email.
- Glassdoor: Ngoài việc tìm kiếm công việc, Glassdoor còn cung cấp thông tin về mức lương, văn hóa công ty và đánh giá từ nhân viên cũ, giúp bạn có cái nhìn tổng quan về các công ty trước khi ứng tuyển.
- CareerBuilder: Nền tảng tuyển dụng này cung cấp nhiều cơ hội việc làm từ các công ty đa dạng. CareerBuilder cũng cho phép bạn tạo hồ sơ và nhận thông báo về các công việc mới.
VI. Những điều cần tránh khi bị lay off
- Không quá lo lắng: Mất việc là một trải nghiệm có thể khiến bạn cảm thấy bất an và lo lắng về tương lai. Tuy nhiên, điều quan trọng là không nên quá lo lắng đến mức làm ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần của mình. Hãy để bản thân cảm nhận và chấp nhận cảm xúc đó, nhưng đừng để nó chi phối quá nhiều. Thay vì lo lắng về những điều không thể thay đổi (như quyết định của công ty), hãy tập trung vào những gì bạn có thể làm ngay lúc này, như cập nhật CV, tìm kiếm cơ hội mới và duy trì các mối quan hệ nghề nghiệp.
- Không bỏ cuộc ngay lập tức: Nếu bạn bị lay off, bạn có thể cảm thấy thất vọng và muốn từ bỏ công việc hoặc sự nghiệp hiện tại. Tuy nhiên, điều quan trọng là không đưa ra quyết định vội vàng. Hãy dành thời gian để suy nghĩ rõ ràng về tình huống, tìm hiểu các lựa chọn khác và xem xét liệu bạn có thể tiếp tục trong ngành nghề hiện tại hay không. Khi đối mặt với tình trạng lay off, việc có một kế hoạch hành động rõ ràng sẽ giúp bạn tập trung và không cảm thấy bất an. Hãy lên kế hoạch cho việc tìm kiếm công việc mới, đánh giá tình hình tài chính của bản thân, và nếu cần, tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia hoặc người trong ngành.
- Không đổ lỗi cho bản thân: ất nhiều người khi bị lay off sẽ cảm thấy mình không đủ tốt, hoặc nghĩ rằng họ đã làm sai điều gì đó. Tuy nhiên, việc bị lay off không phải lúc nào cũng là lỗi của bạn. Những quyết định sa thải thường phụ thuộc vào tình hình công ty, tài chính doanh nghiệp, hoặc các yếu tố ngoài tầm kiểm soát của bạn. Đừng tự đổ lỗi cho bản thân mà hãy nhìn nhận sự việc một cách khách quan.
VII. Lợi ích của việc bị lay off là gì?
Bị lay off, mặc dù là một trải nghiệm khó khăn, nhưng nếu biết cách nhìn nhận tích cực và tận dụng những lợi ích tiềm năng, bạn sẽ có thể biến giai đoạn này thành cơ hội phát triển bản thân và sự nghiệp.
Lợi ích |
Giải thích |
Cơ hội khám phá nghề nghiệp mới |
Việc bị lay off có thể là cơ hội để bạn thay đổi ngành nghề hoặc tìm kiếm công việc mới mà bạn thực sự đam mê và phù hợp hơn. |
Thời gian để tái tạo năng lượng |
Sau một thời gian dài làm việc, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi. Bị lay off mang đến cơ hội để nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng và cải thiện sức khỏe tinh thần. |
Khám phá tiềm năng bản thân |
Bạn sẽ có cơ hội để nhìn lại các kỹ năng và sở thích của mình, từ đó khám phá những lĩnh vực hoặc kỹ năng mới mà trước đây bạn chưa nghĩ đến. |
Cơ hội học hỏi và nâng cao kỹ năng |
Việc bị lay off có thể tạo động lực để bạn đầu tư thời gian học các kỹ năng mới, tham gia các khóa học hoặc chứng chỉ để tăng cường khả năng cạnh tranh trong thị trường lao động. |
Khả năng nâng cao mạng lưới kết nối |
Trong quá trình tìm kiếm công việc mới, bạn có thể mở rộng và phát triển mạng lưới kết nối chuyên nghiệp của mình thông qua các sự kiện, hội thảo, và các nền tảng như LinkedIn. |
Giúp định hình lại mục tiêu sự nghiệp |
Việc mất việc có thể là cơ hội để bạn đánh giá lại và làm mới mục tiêu nghề nghiệp, từ đó xác định con đường sự nghiệp rõ ràng và phù hợp hơn với sở thích và đam mê. |