Đại học dân lập là gì? So sánh giữa đại học dân lập và đại học công lập (2025)

Mỗi năm, khi kỳ thi tốt nghiệp THPT kết thúc, hàng trăm nghìn học sinh và phụ huynh lại bước vào cuộc hành trình lựa chọn ngành học và trường đại học phù hợp. Một trong những băn khoăn phổ biến nhất là: nên học đại học công lập hay đại học dân lập? Hai loại hình đào tạo này đều được công nhận chính thức bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhưng có nhiều điểm khác biệt về học phí, chất lượng đào tạo, cơ hội việc làm…

Với xu hướng xã hội ngày càng cởi mở trong lựa chọn giáo dục, các trường đại học dân lập hiện nay không còn bị "định kiến" như trước, mà ngày càng khẳng định vị thế qua cơ sở vật chất hiện đại, chương trình học cập nhật và cơ hội hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa thực sự hiểu rõ: Đại học dân lập là gì? Có nên học trường dân lập không? Và liệu đại học công lập có ưu thế vượt trội hơn?

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về khái niệm đại học dân lập, so sánh cụ thể với đại học công lập và đưa ra lời khuyên chọn trường phù hợp trong năm 2025.

I. Đại học dân lập là gì?

Đại học dân lập là loại hình trường đại học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, do tổ chức, cá nhân ngoài công lập đầu tư xây dựng và vận hành, nhưng không sử dụng ngân sách nhà nước để hoạt động.

Theo quy định tại Luật Giáo dục đại học sửa đổi (Luật số 34/2018/QH14), đại học dân lập là một trong ba loại hình trường ngoài công lập, bao gồm:

• Trường dân lập
• Trường tư thục
• Trường có vốn đầu tư nước ngoài

Tuy nhiên, sau năm 2019, khái niệm "đại học dân lập" không còn được sử dụng phổ biến trong văn bản pháp luật mới, và phần lớn các trường dân lập trước đây đã chuyển đổi sang mô hình tư thục theo Nghị định 99/2019/NĐ-CP.

Sự khác biệt giữa đại học dân lập và đại học tư thục (trong quá khứ):

• Đại học dân lập: Vốn đầu tư do cá nhân/tổ chức đóng góp nhưng không chia lợi nhuận. Tài sản thuộc sở hữu tập thể (ví dụ: nhà trường, hội đồng sáng lập…).
• Đại học tư thục: Hoạt động theo mô hình doanh nghiệp giáo dục, có chia lợi nhuận, tài sản thuộc sở hữu của nhà đầu tư/tổ chức góp vốn.

Tuy nhiên, hiện nay hầu hết các trường gọi là "dân lập" trước đây đã chuyển đổi mô hình sang tư thục để phù hợp với khung pháp lý mới. Dù vậy, trong đời sống thường ngày, nhiều người vẫn quen gọi là "trường dân lập" để phân biệt với trường công lập.

Một số trường đại học dân lập tiêu biểu tại Việt Nam hiện nay có thể kể đến như:

• Đại học Văn Lang
• Đại học Ngoại ngữ – Tin học TP.HCM (HUFLIT)
• Đại học Kinh tế – Tài chính TP.HCM (UEF)
• Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH)

Những trường này đã khẳng định được uy tín trong một số ngành đào tạo như marketing, truyền thông, thiết kế đồ họa, công nghệ thông tin...

II. Đại học công lập là gì?

Đại học công lập là loại hình trường đại học thuộc sở hữu của Nhà nước, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, đầu tư, quản lý và cấp ngân sách hoạt động.

Theo quy định trong Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục Việt Nam, trường đại học công lập có các đặc điểm sau:

• Được Nhà nước thành lập và bảo trợ, chịu sự quản lý trực tiếp về tổ chức và chuyên môn bởi các Bộ, ngành hoặc UBND cấp tỉnh/thành phố.
• Ngân sách hoạt động do Nhà nước cấp (toàn phần hoặc một phần), đặc biệt với các trường công lập truyền thống.
• Cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy, đội ngũ giảng viên phần lớn được đầu tư từ nguồn tài chính công.
• Bằng tốt nghiệp do trường cấp có giá trị pháp lý như các trường tư thục hoặc dân lập, và thường được xã hội đánh giá cao hơn về uy tín và truyền thống đào tạo.

Các loại đại học công lập tại Việt Nam:

Tùy theo mức độ tự chủ tài chính, đại học công lập được chia thành 3 nhóm chính:

1. Trường công lập chưa tự chủ tài chính: Phụ thuộc chủ yếu vào ngân sách Nhà nước.
2. Trường công lập tự chủ một phần: Vừa nhận ngân sách, vừa tự thu học phí và huy động tài trợ bên ngoài.
3. Trường công lập tự chủ hoàn toàn (tự chủ đại học): Tự quyết định về học phí, chương trình đào tạo, tuyển sinh và tài chính, nhưng vẫn thuộc sở hữu Nhà nước.

Nhờ vào lịch sử lâu đời và uy tín sẵn có, nhiều trường đại học công lập tại Việt Nam có điểm đầu vào cao và là lựa chọn hàng đầu của học sinh giỏi. Một số ví dụ điển hình gồm:

• Đại học Bách Khoa Hà Nội
• Đại học Ngoại thương (FTU)
• Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU)
• Đại học Y Hà Nội
• Đại học Khoa học Tự nhiên – ĐHQG TP.HCM

Đại học công lập là trường đại học do Nhà nước thành lập, quản lý và hỗ trợ kinh phí, có tính ổn định cao, truyền thống lâu đời, học phí thấp hơn so với trường ngoài công lập. Đây là lựa chọn phổ biến của nhiều học sinh – sinh viên tại Việt Nam hiện nay.

Tuy nhiên, không phải tất cả các trường công lập đều có chất lượng đào tạo vượt trội hơn trường dân lập. Điều quan trọng là ngành học cụ thể, môi trường học tập, và nỗ lực cá nhân của mỗi sinh viên.

• Học phí chỉ mang tính tham khảo. Một số chương trình chất lượng cao, liên kết quốc tế tại cả hai loại hình trường có thể có mức học phí cao hơn bình thường.
• Việc chọn trường không chỉ dựa vào danh tiếng hay học phí, mà còn phụ thuộc vào ngành học bạn yêu thích và môi trường phù hợp.

Nếu bạn yêu thích sự năng động, môi trường học hiện đại, không đặt nặng vấn đề điểm số đầu vào thì có thể cân nhắc đại học dân lập. Ngược lại, nếu bạn mong muốn vào các trường có truyền thống mạnh, đầu vào cao, học phí rẻ thì đại học công lập là lựa chọn phù hợp.

Đại học dân lập ngày càng trở thành một lựa chọn phổ biến cho nhiều học sinh sau khi tốt nghiệp THPT. Với những đặc điểm riêng biệt, loại hình trường này mang đến cả những lợi thế đáng kể và những thách thức không nhỏ. Hãy cùng đi sâu phân tích những ưu và nhược điểm của đại học dân lập để có cái nhìn toàn diện hơn.

III. Ưu nhược điểm của đại học dân lập

Ưu điểm

Đại học dân lập thường được biết đến với những ưu điểm nổi bật, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển toàn diện của sinh viên:

Môi trường năng động, nhiều hoạt động ngoại khóa

Các trường dân lập thường khuyến khích sinh viên tham gia vào nhiều câu lạc bộ, đội nhóm, và các sự kiện ngoại khóa. Điều này tạo ra một môi trường học tập sôi nổi, giúp sinh viên phát triển kỹ năng mềm, mở rộng các mối quan hệ và rèn luyện khả năng lãnh đạo. Nếu bạn là người yêu thích khám phá bản thân và không muốn bị gò bó bởi những giờ học trên lớp, đại học dân lập có thể là một lựa chọn lý tưởng.

Cơ sở vật chất hiện đại, cập nhật xu hướng đào tạo quốc tế

 Để thu hút sinh viên, nhiều trường dân lập đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất, từ phòng học tiện nghi, thư viện hiện đại đến các phòng thí nghiệm, studio được trang bị công nghệ tiên tiến. Họ cũng thường xuyên cập nhật chương trình học, giáo trình theo chuẩn quốc tế, giúp sinh viên tiếp cận với kiến thức và công nghệ mới nhất, chuẩn bị tốt hơn cho thị trường lao động toàn cầu.

Một số ngành đào tạo chất lượng cao (thiết kế đồ họa, marketing, quản trị...)

Không thể phủ nhận rằng một số trường dân lập đã tạo dựng được uy tín vững chắc trong các lĩnh vực đặc thù. Chẳng hạn, các ngành như thiết kế đồ họa, marketing, quản trị kinh doanh thường được đầu tư chuyên sâu, với đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm thực tiễn và chương trình học bám sát nhu cầu thị trường. Sinh viên theo học các ngành này tại những trường dân lập có tiếng thường có cơ hội việc làm tốt sau khi ra trường.

Điểm cộng lớn của đại học dân lập là khả năng điều chỉnh chương trình đào tạo nhanh chóng để đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Các trường thường có mối liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, mời các chuyên gia từ ngành nghề về giảng dạy, tổ chức các buổi hội thảo, thực tập, giúp sinh viên trang bị những kiến thức và kỹ năng thực tế, dễ dàng thích nghi với công việc ngay sau khi tốt nghiệp.

Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm, đại học dân lập cũng tồn tại một số nhược điểm mà sinh viên và gia đình cần xem xét kỹ lưỡng:

Học phí cao, có thể gây áp lực tài chính cho gia đình

Do không nhận ngân sách từ nhà nước, học phí của các trường dân lập thường dao động từ 10 – 25 triệu đồng/học kỳ, có nơi lên đến 35 – 40 triệu đồng nếu học chương trình quốc tế. Điều này có thể tạo áp lực tài chính cho gia đình học sinh.

Một số trường dân lập chưa có thương hiệu uy tín

Không phải tất cả các trường dân lập đều có uy tín. Một số trường mới thành lập, chưa được kiểm định hoặc có chất lượng đào tạo chưa đồng đều, khiến phụ huynh và nhà tuyển dụng còn dè dặt khi đánh giá hồ sơ sinh viên ra trường.

Cạnh tranh việc làm cao nếu không có năng lực nổi bật

Thị trường lao động ngày càng cạnh tranh khốc liệt. Dù chương trình học có bám sát thực tế đến đâu, nếu sinh viên không tự trau dồi năng lực, không có những kỹ năng và kinh nghiệm nổi bật, việc tìm được công việc tốt sau khi ra trường vẫn là một thách thức. Đặc biệt, khi một số nhà tuyển dụng vẫn ưu tiên sinh viên từ các trường công lập danh tiếng, sinh viên dân lập cần phải nỗ lực gấp đôi để chứng minh giá trị của bản thân.

Việc lựa chọn đại học dân lập hay công lập phụ thuộc vào nhiều yếu tố: mục tiêu học tập, năng lực tài chính, định hướng nghề nghiệp và cá tính của mỗi người. Hy vọng những phân tích trên đã cung cấp cho bạn một cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về đại học dân lập, giúp bạn đưa ra quyết định phù hợp nhất cho tương lai của mình.

IV. Có nên học đại học dân lập không?

Câu trả lời là: Có, nếu bạn biết rõ mục tiêu học tập, ngành học yêu thích và lựa chọn trường uy tín. Trong bối cảnh 2025, khi các doanh nghiệp ưu tiên tuyển dụng theo năng lực, kỹ năng thực tế hơn bằng cấp, thì việc học ở trường dân lập hay công lập không còn là yếu tố quyết định tất cả.

Bạn nên học đại học dân lập nếu:

• Bạn thích một môi trường học cởi mở, năng động, nhiều cơ hội tham gia CLB, thực tập sớm.
• Bạn chọn những ngành học thiên về sáng tạo, thực tiễn như thiết kế, truyền thông, marketing, công nghệ, logistics… – vốn là thế mạnh của nhiều trường dân lập hiện nay.
• Gia đình bạn có điều kiện tài chính ổn định, có thể đầu tư dài hạn cho việc học.

Ngược lại, nếu bạn thiên về học thuật, muốn theo ngành Y – Dược – Sư phạm – Công an – Quân đội… hoặc mong muốn học phí thấp thì đại học công lập vẫn là lựa chọn phù hợp hơn.

Điều quan trọng nhất vẫn là: học ở đâu cũng cần sự nỗ lực cá nhân, định hướng nghề nghiệp rõ ràng và chủ động học hỏi từ sớm.

V. Gợi ý các trường dân lập chất lượng cao nên tham khảo (2025)

Dưới đây là danh sách một số trường đại học dân lập uy tín, được đánh giá cao về chất lượng đào tạo và môi trường học tập tại Việt Nam tính đến năm 2025:

Lưu ý: Các trường dân lập hiện nay thường có chương trình liên kết quốc tế, đào tạo song ngữ, học bổng đa dạng và hoạt động sinh viên rất sôi nổi – là điểm cộng lớn khi chọn trường.

VI. Kết luận

Đại học dân lập là lựa chọn học tập đáng cân nhắc trong bối cảnh giáo dục ngày càng mở và thực tiễn như hiện nay. Với ưu điểm về môi trường năng động, chương trình học linh hoạt và cơ sở vật chất hiện đại, các trường dân lập đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhiều bạn trẻ có định hướng rõ ràng, muốn phát triển kỹ năng toàn diện và tiếp cận xu hướng nghề nghiệp mới.

Tuy nhiên, để học đại học dân lập hiệu quả, bạn cần xác định rõ ngành học yêu thích, trường đào tạo uy tín và có kế hoạch tài chính phù hợp. Việc lựa chọn trường nên dựa trên chất lượng giảng dạy, đầu ra nghề nghiệp, kết nối doanh nghiệp, thay vì chỉ nhìn vào tên gọi “dân lập” hay “công lập”.

Dù bạn chọn trường công hay trường dân lập, thành công sau khi tốt nghiệp phụ thuộc chủ yếu vào nỗ lực học tập, thái độ cầu tiến và khả năng thích nghi với thị trường lao động.

Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ đại học dân lập là gì và có cái nhìn toàn diện để đưa ra lựa chọn phù hợp nhất cho tương lai của mình. Nếu bạn thấy bài viết hữu ích, đừng quên chia sẻ cho bạn bè cùng tham khảo nhé!