Gọi vốn startup (Startup fundraising) là quá trình mà các công ty khởi nghiệp tìm kiếm nguồn tài chính từ bên ngoài để có đủ vốn phát triển ý tưởng, mở rộng hoạt động kinh doanh hoặc duy trì hoạt động trong giai đoạn đầu. Nguồn vốn này có thể đến từ nhiều hình thức khác nhau như: vốn tự có, nhà đầu tư thiên thần, quỹ đầu tư mạo hiểm, gọi vốn cộng đồng (crowdfunding), hoặc IPO.
Gọi vốn không chỉ là nhận tiền, mà còn là quá trình thuyết phục nhà đầu tư tin tưởng vào mô hình kinh doanh, đội ngũ sáng lập và tiềm năng tăng trưởng của startup.
Bootstrapping là hình thức gọi vốn phổ biến và an toàn nhất đối với các startup khởi đầu, khi nhà sáng lập sử dụng nguồn vốn cá nhân hoặc tài sản cá nhân để đầu tư cho doanh nghiệp. Ưu điểm lớn nhất của bootstrapping là giữ được toàn quyền kiểm soát và sở hữu doanh nghiệp mà không cần chia sẻ cổ phần với bất kỳ ai. Tuy nhiên, hạn chế của phương pháp này là nguồn lực tài chính thường rất hạn chế, khó để mở rộng quy mô nhanh hoặc đầu tư vào các dự án lớn nếu không có nguồn vốn bên ngoài hỗ trợ. Do đó, bootstrapping thường phù hợp với các startup giai đoạn đầu hoặc các mô hình kinh doanh ít cần vốn. Mailchimp – một nền tảng email marketing nổi tiếng, đã phát triển hoàn toàn bằng vốn tự có từ hai nhà sáng lập Ben Chestnut và Dan Kurzius. Trong nhiều năm, họ không nhận bất kỳ khoản đầu tư nào từ bên ngoài nhưng vẫn xây dựng được doanh thu hàng trăm triệu USD mỗi năm trước khi được Intuit mua lại với giá 12 tỷ USD vào năm 2021.
Tại Việt Nam, Nhà sáng lập Nguyễn Hải Ninh đã sử dụng vốn tự có và vốn từ những người thân quen để mở quán đầu tiên tại TP.HCM. Trong giai đoạn đầu, The Coffee House không gọi vốn từ bên ngoài mà tập trung vào việc tối ưu mô hình kinh doanh.
Vay vốn ngân hàng là một trong những hình thức truyền thống để startup huy động vốn, đặc biệt là các doanh nghiệp có kế hoạch kinh doanh rõ ràng và khả năng trả nợ tốt. Hình thức này giúp startup có nguồn vốn lớn mà không phải chia sẻ cổ phần, đồng nghĩa với việc vẫn giữ nguyên quyền kiểm soát công ty. Tuy nhiên, việc vay ngân hàng cũng có những rủi ro, bao gồm quy trình phê duyệt phức tạp, yêu cầu tài sản đảm bảo, và áp lực trả nợ đúng hạn với lãi suất có thể là gánh nặng tài chính nếu doanh nghiệp không sinh lời nhanh chóng. Startup cần cân nhắc kỹ khả năng tài chính trước khi quyết định vay ngân hàng.
GoPro – trước khi trở thành công ty công nghệ được biết đến toàn cầu, nhà sáng lập Nick Woodman đã vay vốn từ mẹ và ngân hàng để sản xuất những mẫu camera đầu tiên. Khoản vay đã giúp anh có đủ chi phí để sản xuất hàng loạt và gia nhập thị trường. Trước khi trở thành một trong những công ty lớn trong lĩnh vực hosting và tên miền, Mắt Bão đã từng sử dụng hình thức vay vốn từ ngân hàng để mở rộng hạ tầng máy chủ và đội ngũ kỹ thuật.
Vốn đầu tư thiên thần là nguồn vốn đến từ các cá nhân giàu kinh nghiệm và có nguồn tài chính dư dả, những người sẵn sàng đầu tư vào các startup tiềm năng đổi lấy cổ phần. Các nhà đầu tư thiên thần không chỉ cung cấp vốn mà còn hỗ trợ startup về kiến thức, mối quan hệ và chiến lược phát triển. Hình thức này rất phù hợp với startup cần tăng tốc phát triển nhưng chưa đủ điều kiện để gọi vốn từ quỹ đầu tư lớn. Tuy nhiên, startup cần chuẩn bị kỹ lưỡng để đàm phán về quyền lợi, tránh mất kiểm soát công ty hoặc chịu áp lực từ các nhà đầu tư. Nổi tiếng tại Việt Nam là trường hợp của TopCV, Ngay từ giai đoạn khởi đầu, startup TopCV đã nhận được khoản đầu tư từ một nhà đầu tư thiên thần người Việt. Khoản vốn này giúp công ty hoàn thiện sản phẩm, mở rộng nhóm kỹ thuật và phát triển hệ thống gợi ý việc làm.
Trên thế giới, Google – một trong những nhà đầu tư thiên thần đầu tiên của Google là Andy Bechtolsheim, đồng sáng lập Sun Microsystems. Ông đã viết tấm séc trị giá 100.000 USD cho Google ngay từ những ngày đầu. Sự đầu tư này đã giúp Google có bước đệm tài chính để mở rộng hạ tầng tìm kiếm và thu hút các nhà đầu tư tiếp theo.
Quỹ đầu tư mạo hiểm là những tổ chức chuyên cung cấp vốn lớn cho các startup có tiềm năng tăng trưởng nhanh và có khả năng mở rộng quy mô thị trường cao. Đầu tư từ VC thường đi kèm với yêu cầu về quyền kiểm soát cổ phần, điều hành và báo cáo minh bạch. Startup nhận vốn VC được hỗ trợ về mạng lưới quan hệ, chiến lược phát triển sản phẩm, và hướng đến các giai đoạn gọi vốn tiếp theo hoặc IPO. Tuy nhiên, việc hợp tác với VC cũng có thể khiến startup mất một phần quyền tự chủ và phải đối mặt với áp lực tăng trưởng nhanh chóng để đạt được lợi nhuận kỳ vọng. Tiki đã trải qua nhiều vòng gọi vốn từ các quỹ lớn như CyberAgent Ventures, Sumitomo Corporation và JD.com (Trung Quốc). Khoản đầu tư từ các quỹ VC giúp Tiki mở rộng hệ thống kho vận, cải tiến công nghệ và cạnh tranh với các ông lớn như Shopee, Lazada.
Facebook – năm 2005, Accel Partners đầu tư 12,7 triệu USD vào Facebook khi công ty còn rất nhỏ. Đây là một trong những khoản đầu tư mạo hiểm nổi tiếng nhất, góp phần giúp Facebook mở rộng và trở thành mạng xã hội toàn cầu.
Crowdfunding là hình thức huy động vốn từ cộng đồng, thường thông qua các nền tảng trực tuyến như Kickstarter, Indiegogo hoặc các trang crowdfunding trong nước. Đây là cách thức giúp startup vừa gọi vốn vừa quảng bá sản phẩm, dịch vụ đến khách hàng tiềm năng và nhận được phản hồi trực tiếp từ thị trường. Ưu điểm của crowdfunding là không cần chia sẻ cổ phần và có thể huy động vốn từ nhiều người với số tiền nhỏ. Tuy nhiên, nó đòi hỏi startup phải có ý tưởng hấp dẫn, kế hoạch truyền thông tốt và khả năng thực hiện đúng cam kết với nhà tài trợ, nếu không có thể ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp.
Pebble Time Smartwatch – đã huy động được hơn 20 triệu USD trên Kickstarter vào năm 2015, trở thành một trong những chiến dịch crowdfunding thành công nhất mọi thời đại. Startup này đã tạo tiếng vang lớn và chứng minh được tiềm năng của sản phẩm trước cả khi sản xuất hàng loạt.
IPO là hình thức đưa cổ phiếu của startup ra thị trường chứng khoán lần đầu tiên, giúp doanh nghiệp huy động một lượng lớn vốn từ công chúng và nâng cao uy tín trên thị trường. IPO thường áp dụng cho các startup đã có quy mô lớn, hoạt động ổn định và có tiềm năng phát triển lâu dài. Lợi ích của IPO là nguồn vốn dồi dào, mở rộng mạng lưới nhà đầu tư và gia tăng giá trị thương hiệu. Tuy nhiên, quá trình IPO phức tạp, tốn kém nhiều thời gian, chi phí và yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp lý. Đồng thời, doanh nghiệp cũng phải đối mặt với áp lực từ cổ đông công chúng và thị trường chứng khoán. Năm 2018, Yeah1 chính thức IPO trên sàn HOSE và huy động hơn 300 tỷ đồng. Đây là một trong những startup công nghệ – truyền thông đầu tiên của Việt Nam lên sàn chứng khoán, dùng nguồn vốn mới để mở rộng ra thị trường quốc tế.
Shopify – nền tảng thương mại điện tử đến từ Canada đã IPO vào năm 2015, gọi được hơn 131 triệu USD và sau đó nhanh chóng trở thành một trong những công ty công nghệ có giá trị vốn hóa hàng đầu Bắc Mỹ. IPO đã giúp Shopify mở rộng quy mô toàn cầu và tiếp cận thêm các nhà đầu tư tổ chức lớn.
Vốn từ đối tác chiến lược là hình thức gọi vốn mà startup hợp tác với các doanh nghiệp hoặc tổ chức có cùng mục tiêu phát triển, nhằm tận dụng thế mạnh của nhau về tài chính, công nghệ, thị trường hoặc nguồn lực khác. Đối tác chiến lược không chỉ cung cấp vốn mà còn hỗ trợ startup trong việc phát triển sản phẩm, mở rộng thị trường hoặc cải thiện quy trình vận hành. Ưu điểm lớn của hình thức này là sự hỗ trợ toàn diện, giúp startup phát triển bền vững. Tuy nhiên, khi hợp tác với đối tác chiến lược, startup cần lưu ý về quyền lợi, chia sẻ thông tin và tránh phụ thuộc quá nhiều vào một bên để bảo vệ sự độc lập và linh hoạt trong quản lý doanh nghiệp. MoMo đã gọi vốn thành công từ nhiều đối tác chiến lược như Standard Chartered, Warburg Pincus, và gần đây là vòng gọi vốn Series E do Mizuho Bank dẫn dắt. Các đối tác không chỉ đầu tư tiền mà còn hỗ trợ mở rộng hệ sinh thái dịch vụ tài chính – ngân hàng.
Grab – trong quá trình phát triển, Grab đã nhận được khoản đầu tư chiến lược từ Toyota với mục tiêu mở rộng dịch vụ và tích hợp công nghệ ô tô thông minh. Đây không chỉ là vốn tài chính mà còn là hợp tác chiến lược giúp Grab phát triển hệ sinh thái toàn diện hơn.
Gọi vốn là một nghệ thuật – nơi mà ngoài ý tưởng, các founder còn cần chiến lược, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tư duy linh hoạt. Dưới đây là 7 lưu ý quan trọng dành cho những người sáng lập startup:
Trước khi gọi vốn, founder cần nắm rõ tất cả khía cạnh liên quan đến startup: mô hình doanh thu, chi phí vận hành, điểm hòa vốn, thị trường mục tiêu, lợi thế cạnh tranh… Nhà đầu tư sẽ đặt rất nhiều câu hỏi “gài” để kiểm tra độ hiểu và tư duy của bạn.
Hãy chuẩn bị kỹ lưỡng một bản Business Model Canvas, cùng với phân tích SWOT, để trình bày rõ ràng với nhà đầu tư.
Một bản Pitch Deck hấp dẫn là công cụ “gõ cửa” nhà đầu tư hiệu quả nhất. Founder nên tập trung trình bày vấn đề – giải pháp – thị trường – mô hình kinh doanh – kế hoạch tăng trưởng – đội ngũ và kế hoạch sử dụng vốn. Nên giữ Pitch Deck dưới 15 slide, tránh lan man, trình bày rõ ràng bằng biểu đồ và số liệu.
Đừng cố “vẽ màu hồng” về doanh nghiệp. Các nhà đầu tư dày dạn sẽ phát hiện ra ngay những con số không thực tế. Việc trung thực về rủi ro, thách thức sẽ giúp tạo niềm tin lâu dài hơn. Nếu startup còn đang lỗ, hãy trình bày rõ kế hoạch tiến tới điểm hòa vốn, thay vì che giấu con số.
Không phải nhà đầu tư nào cũng tốt cho startup. Founder nên tìm người/đơn vị có cùng tầm nhìn, có kinh nghiệm trong lĩnh vực mình đang theo đuổi, và sẵn sàng đồng hành lâu dài – không chỉ góp vốn rồi “lặn mất tăm”. Nên xem nhà đầu tư là “người đồng sáng lập thứ hai” – cần có sự tin tưởng và phối hợp tốt.
Việc định giá startup quá cao có thể khiến nhà đầu tư “quay xe”, trong khi định giá quá thấp sẽ khiến bạn thiệt thòi. Hãy căn cứ vào doanh thu, tăng trưởng, thị phần và so sánh với các startup tương tự để đưa ra mức định giá hợp lý. Nhà đầu tư không chỉ quan tâm bạn làm gì, mà còn quan tâm họ sẽ thu được gì từ khoản đầu tư đó.
Gọi vốn là một quá trình dài và có thể rất áp lực. Bạn có thể bị từ chối hàng chục lần trước khi nhận được cái gật đầu. Điều quan trọng là kiên trì học hỏi từ mỗi lần thất bại và cải thiện dần dần. Hãy xem gọi vốn như quá trình học hỏi, không phải chỉ để “xin tiền”.
Khi đạt được sự đồng thuận, founder cần hiểu rõ term sheet – các điều khoản về quyền kiểm soát, tỷ lệ cổ phần, quyền phủ quyết… Tránh trường hợp bị "mất quyền kiểm soát" công ty chỉ sau 1–2 vòng gọi vốn. Gọi vốn thành công không chỉ giúp startup có tiền, mà còn là minh chứng cho sự hấp dẫn của mô hình kinh doanh. Tuy nhiên, founder cần chuẩn bị kỹ càng, thận trọng và tỉnh táo trong từng bước đi – bởi đôi khi, gọi vốn sai cách còn tệ hơn không gọi vốn.
Đăng nhập để có thể bình luận
Cùng 1900.com.vn khám phá xu hướng số hóa hoạt động logistics hàng không tại Việt Nam, nơi công nghệ giúp tối ưu vận hành, giảm chi phí và nâng cao trải nghiệm khách hàng, đồng thời mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp vận tải hàng không.
Hợp đồng lao động là căn cứ pháp lý quan trọng xác lập mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ có những loại hợp đồng nào, quyền và nghĩa vụ ra sao trong từng trường hợp. Bài viết dưới đây 1900.com.vn sẽ giúp bạn nắm rõ các loại hợp đồng lao động phổ biến theo quy định hiện hành.
Không phải bất cứ khi nào nhận được thư offer ứng viên đều nhận lời và đi làm. Có rất nhiều yếu tố tác động đến quyết định của ứng viên như mức lương, tìm được công việc khác ưng ý hơn, môi trường làm việc không phù hợp, v.vv.. Cùng 1900.com.vn giải đáp "Thư từ chối nhận việc là gì? Cách viết thư chuyên nghiệp" nhé.