Ngôn ngữ lập trình là gì ? Ý nghĩa, vai trò, phân loại Ngôn ngữ lập trình 

1. Ngôn ngữ lập trình là gì?

Ngôn ngữ lập trình (Programming language) là một hệ thống các quy tắc và cú pháp được sử dụng để viết chương trình máy tính. Nó bao gồm một tập hợp các lệnh và khái niệm để định nghĩa và thực hiện thuật toán, cũng như tạo ra nhiều loại đầu ra khác nhau. Các chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình có thể được biên dịch hoặc thông dịch thành mã máy bởi máy tính. Các nhà phát triển sử dụng ngôn ngữ lập trình để tạo ra ứng dụng, phần mềm và website nhằm đáp ứng nhu cầu của người dùng trong thời đại công nghệ số.

Đọc thêm: Top việc làm đang tuyển dụng mới nhất 2024

2. Đặc điểm chung của các loại ngôn ngữ lập trình

Cấu trúc của dữ liệu trong ngôn ngữ lập trình

Các kiểu dữ liệu chính là đặc điểm quan trọng của ngôn ngữ lập trình. Các kiểu dữ liệu định nghĩa cách dữ liệu được lưu trữ và xử lý trong chương trình Việc sử dụng đúng kiểu dữ liệu có thể giúp tăng tính đúng đắn và hiệu suất của chương trình. Một số kiểu dữ liệu như:

• Kiểu số nguyên (integer): biểu diễn các số nguyên không có phần thập phân.
• Kiểu số thực (floating point): biểu diễn các số có phần thập phân với độ chính xác cụ thể.
• Kiểu ký tự (character): biểu diễn các ký tự, số hoặc ký hiệu.
• Kiểu luận lý (boolean): biểu diễn giá trị đúng/sai.

Các mệnh lệnh và dòng điều khiển

Khi dữ liệu đã được xác định rõ ràng, máy tính phải được hướng dẫn làm thế nào để thực hiện những phép tính trên dữ liệu đó. Những mệnh đề đơn giản hơn được hình thành bằng cách dùng những từ (đã được định nghĩa bởi ngôn ngữ lập trình) hoặc là được tạo nên bởi quá trình sử dụng và kết hợp những cấu trúc ngữ pháp hay cú pháp đã được định nghĩa. Những mệnh đề đơn giản hơn gọi là những câu lệnh. 

Tên và tham số trong ngôn ngữ lập trình

Muốn cho chương trình thực hiện thành công cần phải có phương pháp xác định được những vùng trống của bộ nhớ dùng làm kho lưu trữ dữ liệu. Phương pháp được dùng phổ biến nhất là sử dụng tên của từng biến. Tuỳ theo ngôn ngữ, những vùng trống cũng có thể là những biến, mà thực chất, chúng là những đường dẫn (pointer) chỉ ra các vùng trống cụ thể của bộ nhớ đã được sử dụng trong từng biến hay nhóm các biến.

Cơ chế tham khảo và việc tái sử dụng mã nguồn

Cơ chế tham khảo (referencing) là cách thức để sử dụng con trỏ hoặc tham chiếu để truy xuất và thao tác với địa chỉ bộ nhớ của các biến, đối tượng hay phần tử trong mảng. Tham khảo cho phép chia sẻ dữ liệu giữa các thành phần của chương trình một cách linh hoạt hơn so với việc sao chép dữ liệu.

Trong một số ngôn ngữ lập trình như C++, Java hay Python, tham khảo được sử dụng rộng rãi để truyền tham số cho hàm và xây dựng các đối tượng phức tạp. Việc sử dụng tham khảo giúp tối ưu hóa việc lưu trữ và sử dụng bộ nhớ, cũng như giúp tiết kiệm thời gian và công sức cho lập trình viên.

Tái sử dụng mã nguồn thường được thực hiện bằng cách tách mã nguồn thành các module nhỏ hơn và sử dụng lại các module này trong các dự án khác nhau. Các ngôn ngữ lập trình như Java, Python hay C# có các thư viện chuẩn chứa các module đã được xây dựng sẵn để tái sử dụng.

Đọc thêm: IT là gì? Tổng hợp các thuật ngữ thường gặp của ngành IT

3. Cấu trúc thành phần của ngôn ngữ lập trình

Việc hiểu và nắm vững các thành phần của ngôn ngữ lập trình là rất quan trọng đối với bất kỳ người học lập trình nào. Nó sẽ giúp cho người học có thể hiểu và sử dụng ngôn ngữ lập trình một cách chính xác và hiệu quả.

Bảng ký tự 

Bảng ký tự của một ngôn ngữ lập trình bao gồm các ký hiệu và ký tự được sử dụng để viết mã chương trình trong ngôn ngữ đó. Bảng ký tự thường bao gồm các ký tự, số, toán tử, từ khóa, biểu tượng đặc trưng và các ký tự đặc biệt như dấu ngoặc, dấu câu, khoảng trắng và xuống dòng. Mỗi ngôn ngữ lập trình có bảng ký tự riêng, do được thiết kế để phù hợp với cú pháp của ngôn ngữ.

Cú pháp 

Cú pháp là bộ quy tắc về cách cấu trúc và sắp xếp các thành phần trong chương trình, giúp cho người lập trình hiểu để viết code theo cách đúng, tránh lỗi cú pháp. Các quy tắc này có thể bao gồm cách đặt tên biến, hàm, lệnh điều khiển, toán tử, dấu câu, khoảng trắng và các ký tự đặc biệt.

Thông qua cú pháp, người lập trình có thể cho máy tính hiểu được ngôn ngữ mà họ đang sử dụng. Mỗi ngôn ngữ lập trình sẽ có cú pháp và quy tắc riêng, và việc tuân thủ cú pháp chính xác sẽ giúp người lập trình viết chương trình hiệu quả và ít lỗi hơn. 

Ngữ nghĩa 

Ngữ nghĩa trong ngôn ngữ lập trình là ý nghĩa và mục đích của các câu lệnh, biểu thức và cấu trúc code. Ngữ nghĩa của ngôn ngữ lập trình được quy định bởi các quy tắc lập trình và cú pháp của ngôn ngữ đó. Việc hiểu rõ ngữ nghĩa của ngôn ngữ lập trình là điều quan trọng để có thể phát triển và bảo trì các ứng dụng phần mềm chất lượng cao.

Đọc thêm: Software (Phần mềm) là gì? Đặc điểm và cách tạo phần mềm

4. Các loại ngôn ngữ lập trình phổ biến hiện nay

Ngôn ngữ lập trình gồm có 3 loại theo mức độ:

Ngôn ngữ máy

Hay còn gọi là ngôn ngữ định dạng thấp (machine language) là một ngôn ngữ lập trình được sử dụng để tương tác trực tiếp với phần cứng của một máy tính. Đây là ngôn ngữ chỉ dùng các lệnh 0 và 1 được viết dưới dạng mã nhị phân.

Hợp ngữ (assembly language)

Là một ngôn ngữ lập trình bậc thấp, nó cho phép các nhà phát triển viết mã chương trình để tương tác với phần cứng máy tính. Mã hợp ngữ không được viết bằng các từ ngữ tự nhiên như trong các ngôn ngữ lập trình cao cấp. Thay vào đó, nó sử dụng các từ viết tắt và ký hiệu để biểu diễn các lệnh xử lý dữ liệu như "mov" (di chuyển dữ liệu), "add" (cộng), "sub" (trừ),...

Ngôn ngữ lập trình bậc cao

Được thiết kế để có cú pháp và cách viết gần với ngôn ngữ tự nhiên, dễ hiểu và sử dụng cho con người. Nó cho phép lập trình viên tập trung vào việc giải quyết các vấn đề phức tạp bằng cách cung cấp nhiều tính năng trừu tượng, thư viện và framework.

Ngoài ra, ngôn ngữ lập trình còn được phân loại nhiều lớp theo phương pháp xây dựng bao gồm:

• Ngôn ngữ lập trình tuyến tính: trong đó chương trình được thực hiện tuần tự từ đầu đến cuối, lệnh nào viết trước thì thực thi trước, viết sau chạy sau.
• Ngôn ngữ lập trình hướng cấu trúc: trong đó các chương trình được phân chia thành các khối cấu trúc như điều kiện, vòng lặp và hàm phổ biến là Pascal và C.
• Ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng: trong đó dữ liệu và mã được tổ chức thành các đối tượng (objects), chứa các thuộc tính (attributes) và phương thức (methods) phổ biến là C#, C++ và Java.

>> Việc làm lập trình mới nhất:

Tuyển dụng Lập trình viên

Tuyển dụng Lập trình viên C++

Tuyển dụng Kỹ sư lập trình nhúng 

5. TOP 7 ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất hiện nay

JavaScript

JavaScript là một trong những ngôn ngữ lập trình quan trọng nhất và phổ biến nhất hiện nay. Nó phát triển rất nhanh trong những năm qua và đã trở thành một công cụ không thể thiếu trong việc phát triển các ứng dụng web hiện đại.

Với sự phát triển của các framework như ReactJS, Angular và VueJS, JavaScript cũng được sử dụng để phát triển các ứng dụng di động thông qua React Native và Ionic. Thêm vào đó, JavaScript được sử dụng trong các máy chủ thông qua Node.js để xây dựng các ứng dụng web real-time và các hệ thống đa luồng.

Ưu điểm:

• Tính tương tác cao: JavaScript là một trong những ngôn ngữ lập trình phía client, giúp tạo ra tương tác trực tiếp với người dùng.
• Dễ học và triển khai: JavaScript được xây dựng theo cấu trúc đơn giản và cú pháp rõ ràng, do đó dễ học và kiểm tra. Ngoài ra, JavaScript hoạt động trên nhiều trình duyệt web, không cần bất kỳ phần mềm hoặc công cụ phụ trợ nào.
• Tương thích với hầu hết các nền tảng: Tức là, code của tác giả vẫn có thể chạy được trên nhiều thiết bị và hệ điều hành khác nhau.
• Mở rộng và linh hoạt: JavaScript cho phép dễ dàng mở rộng và chỉnh sửa code để đáp ứng nhu cầu của người dùng.

Nhược điểm:

• Hiệu năng không cao: JavaScript được thực thi phía client, điều này có thể dẫn đến thời gian loading các trang web chậm hơn.
• Khả năng bảo mật kém: Code JavaScript có thể bị xâm nhập hoặc thay đổi bởi hacker, do đó, việc sử dụng mã JavaScript an toàn là một điểm cần được quan tâm.
• Có thể xảy ra lỗi không đáng có: Do cú pháp đơn giản, sự khác biệt về xử lý code giữa các trình duyệt web có thể dẫn đến các lỗi không mong muốn.

Đọc thêm: URL (Định vị tài nguyên thống nhất) là gì? Cấu trúc cơ bản của của URL

Python

Python là một ngôn ngữ lập trình cao cấp, được phát triển vào năm 1991 bởi Guido van Rossum. Python được thiết kế để đơn giản hóa quá trình lập trình bằng cách sử dụng cú pháp và cấu trúc dễ đọc và dễ hiểu. Nó là một trong những ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất hiện nay với nhiều ứng dụng trong lĩnh vực khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, web, game và điện toán đám mây.

Go

Go là một ngôn ngữ lập trình mã nguồn mở phát triển bởi Google với mục đích thiết kế để xây dựng các hệ thống có hiệu suất cao và đồng thời tăng cường tính bảo mật.

Ưu điểm:

• Tốc độ biên dịch và thực thi nhanh, hỗ trợ xử lý đồng thời (concurrency) tốt.
• Cú pháp đơn giản, dễ đọc, dễ viết và bảo trì.
• Được thiết kế để xây dựng các ứng dụng có hiệu suất cao và có tính sẵn sàng (reliability).

Nhược điểm: Không hỗ trợ kế thừa class hoặc method overriding, nghĩa là không thể sử dụng OOP một cách đầy đủ như những ngôn ngữ khác.

Java

Java là một ngôn ngữ máy ảo được phát triển bởi Sun Microsystems, sau này được Oracle Corporation mua lại. Java được thiết kế để có khả năng mở rộng và tái sử dụng, phù hợp cho việc phát triển ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như web, di động, các ứng dụng máy tính,...

Ưu điểm:

• Độ tin cậy cao, tương thích đa nền tảng và đa luồng tốt.
• Hỗ trợ mạnh mẽ cho object-oriented programming (OOP), memory management tự động và garbage collection.
• Các framework phổ biến như Spring và Hibernate giúp cho việc phát triển ứng dụng trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn.

Nhược điểm:

• Đôi khi yêu cầu bộ nhớ lớn và tốn kém, đặc biệt là trong các ứng dụng IoT hoặc mobile.
• Cú pháp của Java có thể bị phức tạp và khó hiểu.

Kotlin

Kotlin là một ngôn ngữ lập trình mới được ra mắt vào năm 2011 bởi JetBrains. Kotlin là ngôn ngữ chính thức của Android, được xem là sự tiếp nối và cải tiến từ Java. Kotlin giúp cho việc điều chỉnh các ứng dụng dễ dàng hơn, có khả năng tối ưu hóa, sử dụng đa luồng và hỗ trợ lập trình hướng đối tượng.

 PHP

PHP là một ngôn ngữ lập trình phía server, được thiết kế để xây dựng các ứng dụng web động và tương tác với cơ sở dữ liệu. PHP thích hợp để chạy trên hầu hết các nền tảng máy chủ web phổ biến như Apache, Nginx, IIS v.v...

Ưu điểm nổi bật:

• Mã nguồn mở miễn phí.
• Hỗ trợ nhiều hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu: PHP có tính tương thích cao với các hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu phổ biến như MySQL, PostgreSQL, Oracle, và SQL Server.
• Framework và thư viện phong phú: PHP có nhiều framework và thư viện, giúp cho quá trình xây dựng các ứng dụng web trở nên dễ dàng và tiện lợi hơn. Một số framework được phát triển phổ biến như Laravel, CodeIgniter, Symfony, Yii Framework, Zend Framework, v.v...
• Tốc độ xử lý nhanh: PHP là một ngôn ngữ lập trình web động được tối ưu hóa để xử lý các yêu cầu từ khách hàng và phản hồi lại kết quả trong thời gian ngắn.

C#

C# Là một ngôn ngữ lập trình của Microsoft .NET Framework, được thiết kế để phát triển các ứng dụng Windows, game, và các ứng dụng web phía server với ASP.NET.

C# có thể được sử dụng để xây dựng các dịch vụ web, ứng dụng Windows desktop, các ứng dụng điện thoại di động, và các ứng dụng game máy tính linh hoạt. Vì nó là một phần của .NET framework của Microsoft, C# mạnh mẽ khi liên kết với các công nghệ khác của Microsoft như Azure, WPF, Silverlight, và Entity Framework.

Ngôn ngữ lập trình được coi là một trong những thành tựu vĩ đại của con người và đóng vai trò rất quan trọng trong xã hội của chúng ta. Như vậy,1900 - tin tức việc làm vừa cung cấp những thông tin hữu ích về Program language . Hy vọng qua bài viết bạn hiểu được tầm quan trọng Program language và áp dụng hiệu quả!

>> Khám phá thêm các chuyên mục hấp dẫn và hữu ích khác tại 1900.com.vn: 

• Review các công ty hàng đầu
• Cẩm nang nghề nghiệp chi tiết nhất
• Tham khảo mức lương hơn 1000 công việc phổ biến
• Tổng hợp TOP công ty hàng đầu đa lĩnh vực