Quản trị rủi ro trong doanh nghiệp: "Phòng bệnh hơn chữa bệnh"

I.Quản trị rủi ro là gì mà quan trọng đến vậy?

Hiểu một cách đơn giản, quản trị rủi ro là quá trình doanh nghiệp xác định, đánh giá, kiểm soát và giảm thiểu những sự kiện hoặc yếu tố tiềm ẩn có thể gây thiệt hại đến hoạt động kinh doanh, tài chính, uy tín hay mục tiêu đề ra. Nó không chỉ là việc đối phó với những điều tồi tệ có thể xảy ra, mà còn là cách để biến thách thức thành cơ hội.

Tưởng tượng thế này: Bạn đang lái xe trên đường. Quản trị rủi ro giống như việc bạn kiểm tra lốp xe, đổ xăng đầy đủ, giữ khoảng cách an toàn và có bảo hiểm vậy. Những việc này giúp bạn giảm thiểu khả năng gặp tai nạn (rủi ro) hoặc giảm nhẹ thiệt hại nếu tai nạn xảy ra.

II. Vì sao doanh nghiệp cần "phòng bệnh" ngay từ bây giờ?

Nhiều doanh nghiệp thường chỉ nghĩ đến rủi ro khi nó đã xảy ra. Nhưng lúc đó, thiệt hại đã rất lớn rồi. Việc chủ động quản trị rủi ro mang lại vô vàn lợi ích:

• Giảm thiểu thiệt hại: Đây là lợi ích rõ ràng nhất. Khi bạn nhận diện và có kế hoạch ứng phó trước, chi phí khắc phục sẽ thấp hơn nhiều so với việc "chữa cháy" khi sự cố đã xảy ra.
• Bảo vệ danh tiếng và uy tín: Một cuộc khủng hoảng truyền thông, một lỗi sản phẩm nghiêm trọng có thể hủy hoại danh tiếng doanh nghiệp xây dựng bao năm. Quản trị rủi ro giúp bạn chuẩn bị để đối phó hoặc thậm chí tránh được những khủng hoảng này.
• Tăng cường sự ổn định: Khi bạn biết rõ những nguy cơ tiềm ẩn và có kế hoạch dự phòng, doanh nghiệp sẽ hoạt động ổn định hơn, ít bị gián đoạn bởi các yếu tố bất ngờ. Khi hiểu rõ các rủi ro, bạn sẽ có cái nhìn toàn diện hơn để đưa ra những quyết định kinh doanh sáng suốt, có tính toán.
• Tạo lợi thế cạnh tranh: Một doanh nghiệp có hệ thống quản trị rủi ro tốt sẽ được đối tác, nhà đầu tư tin tưởng hơn, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Ví dụ thực tế về quản trị rủi ro trong doanh nghiệp

Rủi ro Chuỗi cung ứng: Bài học từ Đại dịch COVID-19

Tình huống: Đại dịch COVID-19 đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu một cách nghiêm trọng. Các nhà máy đóng cửa, cảng tắc nghẽn, và việc vận chuyển hàng hóa trở nên vô cùng khó khăn. Nhiều doanh nghiệp lớn, nhỏ đã phải vật lộn vì không có đủ nguyên vật liệu sản xuất hoặc không thể giao hàng cho khách.

Quản trị rủi ro đã diễn ra như thế nào?

Nhận diện rủi ro: Ban đầu, nhiều doanh nghiệp chỉ nghĩ rủi ro chuỗi cung ứng là do thiên tai cục bộ hay sự cố kỹ thuật. Đại dịch đã cho thấy rủi ro này có thể mang tính toàn cầu và kéo dài.

Đánh giá rủi ro: Mức độ ảnh hưởng là "nghiêm trọng", khả năng xảy ra là "thấp" (trước đại dịch) nhưng sau đó đã chuyển thành "có thể xảy ra bất cứ lúc nào".

Kế hoạch ứng phó:

• Đa dạng hóa nhà cung cấp: Nhiều công ty trước đây chỉ phụ thuộc vào một hoặc hai nhà cung cấp chính (thường là ở Trung Quốc) đã nhận ra sai lầm. Họ bắt đầu tìm kiếm thêm các nhà cung cấp ở nhiều quốc gia khác nhau để không bị phụ thuộc. Ví dụ, các hãng công nghệ lớn bắt đầu xây dựng nhà máy ở Việt Nam, Ấn Độ thay vì chỉ tập trung ở Trung Quốc.
• Tăng cường tồn kho dự phòng: Thay vì chính sách "just-in-time" (sản xuất đúng lúc, tồn kho tối thiểu), nhiều doanh nghiệp đã chấp nhận tăng mức tồn kho chiến lược đối với các nguyên vật liệu quan trọng để có thể "chống chịu" khi chuỗi cung ứng bị gián đoạn. Xây dựng mối quan hệ bền chặt với các nhà cung cấp và đối tác logistics giúp ưu tiên hơn khi nguồn lực khan hiếm.
• Ứng dụng công nghệ: Sử dụng các phần mềm quản lý chuỗi cung ứng để theo dõi tồn kho, dự báo nhu cầu và nhận diện sớm các điểm nghẽn tiềm ẩn.

III. "Phòng bệnh" thế nào cho hiệu quả? Các bước cơ bản trong quản trị rủi ro

Để "phòng bệnh" cho doanh nghiệp, bạn có thể áp dụng các bước cơ bản sau:

1. Nhận diện rủi ro: "Bệnh" gì có thể ập đến?

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Bạn cần ngồi lại và suy nghĩ về tất cả những điều có thể đi sai hướng. Các loại rủi ro có thể bao gồm:

• Rủi ro tài chính: Biến động tỷ giá, lãi suất, dòng tiền, nợ xấu...
• Rủi ro hoạt động: Lỗi sản phẩm, sự cố hệ thống, gián đoạn chuỗi cung ứng, sai sót trong quy trình...
• Rủi ro chiến lược: Sai lầm trong định hướng kinh doanh, không theo kịp xu hướng thị trường, đối thủ cạnh tranh mạnh...
• Rủi ro pháp lý và tuân thủ: Vi phạm luật pháp, quy định, kiện tụng...
• Rủi ro về con người: Mất nhân sự chủ chốt, thiếu hụt kỹ năng, mâu thuẫn nội bộ...
• Rủi ro về danh tiếng: Khủng hoảng truyền thông, phản hồi tiêu cực từ khách hàng...
• Rủi ro công nghệ: Tấn công mạng, mất dữ liệu, lỗi phần mềm...

Hãy khuyến khích tất cả các bộ phận tham gia vào quá trình này, vì mỗi bộ phận sẽ có cái nhìn riêng về những nguy cơ tiềm ẩn.

2. Đánh giá rủi ro: "Bệnh" này nặng nhẹ ra sao?

Sau khi nhận diện, bạn cần đánh giá mức độ nghiêm trọng và khả năng xảy ra của từng rủi ro. Bạn có thể sử dụng ma trận rủi ro để phân loại:

• Khả năng xảy ra: Cao, Trung bình, Thấp
• Mức độ ảnh hưởng: Nghiêm trọng, Trung bình, Nhẹ

Từ đó, bạn sẽ biết được rủi ro nào cần ưu tiên xử lý trước.

3. Xây dựng kế hoạch ứng phó: Chuẩn bị "thuốc" và "phác đồ điều trị"

Với mỗi rủi ro đã được đánh giá, bạn cần lên kế hoạch chi tiết để ứng phó. Có 4 chiến lược chính:

• Chấp nhận rủi ro: Với những rủi ro nhỏ, ít ảnh hưởng, bạn có thể chấp nhận nó và không cần hành động gì thêm.
• Giảm thiểu rủi ro: Đây là chiến lược phổ biến nhất. Bạn thực hiện các biện pháp để giảm khả năng xảy ra hoặc giảm thiểu thiệt hại. Ví dụ: nâng cấp hệ thống bảo mật để giảm rủi ro tấn công mạng, đa dạng hóa nhà cung cấp để giảm rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng.
• Chuyển giao rủi ro: Chuyển gánh nặng rủi ro cho bên thứ ba. Ví dụ: mua bảo hiểm (chuyển giao rủi ro tài chính), thuê ngoài (chuyển giao rủi ro hoạt động).
• Tránh rủi ro: Loại bỏ hoàn toàn hoạt động gây ra rủi ro. Ví dụ: không tham gia vào một thị trường quá biến động.

4. Giám sát và kiểm soát: Theo dõi "sức khỏe" định kỳ

Quản trị rủi ro không phải là công việc làm một lần rồi thôi. Thị trường và môi trường kinh doanh luôn thay đổi, rủi ro cũng vậy. Bạn cần liên tục giám sát các rủi ro hiện có, tìm kiếm những rủi ro mới và điều chỉnh kế hoạch ứng phó khi cần.

• Định kỳ đánh giá lại các rủi ro.
• Thường xuyên cập nhật thông tin thị trường, luật pháp.
• Đào tạo nhân viên về nhận thức rủi ro.
• Xây dựng hệ thống báo cáo rủi ro nội bộ.

5. Rà soát và cải tiến: "Học hỏi" để "khỏe" hơn

Sau mỗi sự cố (dù lớn hay nhỏ), hãy xem xét lại quy trình quản trị rủi ro của mình. Điều gì đã hiệu quả? Điều gì cần cải thiện? Việc liên tục học hỏi và cải tiến sẽ giúp hệ thống phòng ngừa rủi ro của doanh nghiệp ngày càng vững chắc hơn.

Lời kết

"Phòng bệnh hơn chữa bệnh" là kim chỉ nam cho mọi doanh nghiệp muốn phát triển bền vững. Đầu tư vào quản trị rủi ro không phải là chi phí mà là một khoản đầu tư sinh lời, giúp doanh nghiệp tránh được những tổn thất nặng nề, bảo vệ tài sản, uy tín và đảm bảo tương lai vững chắc. Đừng để đến khi "bệnh" đã nặng mới lo "chữa", hãy chủ động "phòng bệnh" ngay từ hôm nay nhé!

Bạn đã bắt đầu hành trình "phòng bệnh" cho doanh nghiệp của mình chưa? Chia sẻ kinh nghiệm của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!