Quá trình xã hội hóa, vị trí và vai trò xã hội | Tóm tắt lý thuyết Xã hội học đại cương | VNU

TÓM TẮT LÝ THUYẾT: QUÁ TRÌNH XÃ HỘI HÓA, VỊ TRÍ VÀ VAI TRÒ XÃ HỘI

Định nghĩa về xã hội hoá

Xã hội hóa:

• Là quá trình mà trong đó cá nhân học cách thức hành động tương ứng với vai trò của mình để phục vụ tốt cho việc thực hiện các hành vi tương ứng với hệ thống vai trò mà cá nhân phải đóng trong cuộc đời (Nhà XHH Mỹ, Neil Smelser)

• Là quá trình tương tác giữa con người với con người, con người với xã hội, qua đó con người với tư cách là cá thể học hỏi, lĩnh hội, tiếp nhận các giá trị và chuẩn mực văn hóa của xã hội để biến thành cái tôi của mình.
• Đó cũng là quá trình mà cá nhân học được cách suy nghĩ và cách ứng xử thích hợp với xã hội, gia nhập vào nhóm xã hội, vào cộng đồng xã hội và được xã hội tiếp nhận cá nhân như một thành viên chính thức của mình. Cá nhân học cách đóng vai trò xã hội theo đúng khuôn mẫu hành vi nhằm đáp ứng sự mong đợi của xã hội, thực hiện vai trò nên vị thế xã hội nhất định của mình. Quá trình này bắt đầu và kết thức khi chúng ta mất đi.

Vai trò của xã hội hóa

Quá trình vừa dạy dỗ vừa học hỏi, giúp các cá nhân hành động theo chuẩn mực của một nhóm cộng đồng xã hội cụ thể.

• Thúc đẩy sự kiểm soát và phát triển của nhận thức
• Chuẩn bị và thực hiện vai trò, bao gồm các vai trò nghề nghiệp, vai trò giới và vai trò trong các thiết chế như kết hôn, làm cha mẹ
• Sự nuôi dưỡng các lý tưởng, hoặc những thứ quan trọng, có giá trị (Arnett, 1995)

Các môi trường xã hội hóa

1. Gia đình:

- Gia đình là môi trường xã hội hóa đầu tiên giữ vị trí đặc biệt quan trọng, là cơ sở của các quá trình xã hội hóa về sau. Sự dạy dỗ của gia đình có ảnh hưởng quyết định đến thái độ và hành vi của mỗi con người.

- Vai trò của bố mẹ đối với việc hình thành nhân cách của con cái là hết sức quan trọng. Sự ảnh hưởng quan trọng của bố mẹ đối với con cái thường là bản thân các hành vi của chính họ hơn là sự giáo huấn bằng ngôn từ. Con cái học bố mẹ chủ yếu bằng con đường bắt chước trong vôthức.

2. Nhà trường:

- Nhà trường Là môi trường xã hội hóa có ảnh hưởng quyết định đến tốc độ, hình thức, nội dung và xu hướng của quá trình xã hội hóa.

- Hướng xã hội hóa của nhà trường là trang bị, phổ biến chính thức các kiến thức và kĩ năng xã hội cơ bản cần thiết để cá nhân tự khẳng định mình và thích hợp với những vị thế xã định. Những hình thức dạy - học nói riêng và sự giáo dục nói chung đều hướng tới mục tiêu mở mang dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho xã hội.

3. Nhóm bạn đồng lứa:

Nhóm bạn đồng lứa là môi trường thân thiện, độc lập, không bị kiểm soát, dễ thổ lộ và tâm tình những điều thầm kín, sở thích, sự tò mò. Môi trường này không có khoảng cách giữa các thế hệ về hệ giá trị, quan điểm, thái độ nhận thức như môi trường gia đình (mối quan tâm khác nhau giữa con cái và cha mẹ). Nhóm bạn bè cũng tạo ra áp lực lên cá nhân bằng những quy tắc của nhóm. Tuy nhiên đây chỉ là ảnh hưởng ngắn hạn, gia đình vẫn có ảnh hưởng lên các nguyện vọng, ước mơ lâu dài của lớp trẻ.