Hãy phân biệt các khái niệm: đề tài, chủ đề, tư tưởng của tác phẩm văn học? | Câu hỏi tự luận ôn tập học phần Lý luận văn học | Đại học Sư Phạm Hà Nội

1. Đề tài

Là phạm vi hiện thực, phạm vi đời sống được nhà văn nhận thfíc lựachọn, miêu tả trong tác phẩm (chính là vấn đề được nhà văn xoáy vào)

Ví dụ: Chí Phèo- ko phải chỉ nói về chí Phèo mà còn nói về số phận của người nông dân.

Ví dụ:Truyện kiều không chỉ nói lên số phận Thúy Kiều mà nói lên số phận của người phụ nữ.

- Một tác phẩm văn học ko bao giờ đề cập vấn đề cá nhân (riêng) mà nói về cái khái quát.

Ví dụ: Tô Hoài viết 3 đề tài chủ yếu: đề tài về loài vật, đề tài phong tục tập quán ở nông thôn, đề tài miền núi.

=> để xác định đề tài thì phải biết tác phẩm viết về vấn đề gì? Phạm vi khái quát đề tài.

Đề tài là phương diện nội dung của 1 tác phẩm là đối tượng đã được nhận thfíc miêu tả khái quát của nhà văn.Không đồng nhất hiện thực trong tác phẩm(mang tính chủ quan được hư cấu tái tạo của nhà văn) với hiện thực đời sống(phản ánh cái có thật vốn có trong đời sống).

Một tác phẩm không chỉ có 1 để tài mà có nhiều đề tài liên quan bổ sung cho nhau tạo thành hệ đề tài của tác phẩm.

Ví dụ: Truyện Kiều có các đề tài: Đề tài vợ chồng, đề tài tình yêu, Đề tài đời sống quý tộc, Đề tài báo ân báo oán.Nhưng đề tài chính là số phận bất hạnh người phụ nữ trong xã hội đó.

2. Chủ đề

Là vấn đề cơ bản, chính yếu của đề tài được nhà văn nêu lên trong tác phẩm< thực chất là đề tài chính được xoáy sâu>

Ví dụ: Chí Phèo: sự tha hóa, biến đổi tính cách con người trong xã hội pk

Vai trò của chủ đề

• Đóng vai trò chủ đạo trong sang tác, hình thành từ ý đồ sang tạo của nhà văn, được biểu hiện cụ thể trong sang tác
• Chủ đề thể hiện bản sắc tư duy, chiều sâu tư tưởng và khả năng thâm nhập sâu vào bản chất đời sống nhà văn vì vậy đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên giá trị của tác phẩm.

Ví dụ: Đônkihotê làm cho chúng ta thấy nhói lòng bởi vì sfíc ảnh hưởng mạnh mẽ là vấn đề mang tính vĩnh cfíu tuy được nhắc đi nhắc lại nhưng vẫn mới.

Lưu ý:

- Tác phẩm văn học lớn thường có hẳn 1 hệ chủ đề gồm chủ đề chính và các chủ đề phụ tạo nên tính đa nghĩa cho tác phẩm.Tác phẩm càng đa nghĩa càng có giá trị với thời gian.

Ví dụ: Hai đứa trẻ

CĐC: Khát vọng cuộc sống của 2 đfía trẻ nghèo CĐP: Cuộc sống tối tăm nơi phố huyện nghèo Vd Lão Hạc

CĐC: Quá trình đấu tranh bảo vệ nhân tính CĐP: Cách nhìn nhận đánh giá người nông dân

Những phương diện bộc lộ chủ đề

• Nhan đề tác phẩm khái quát cô đọng nhất hiện thực miêu tả trong tác phẩm Vd Chí phèo Số phận của nông dân bị tước đoạt
• Bộc lộ trực tiếp trong lời phát biểu của tác giả hay nhân vật

Ví dụ: Truyện kiều Số phân của người phụ nữ và lòng thông cảm của nhà vưn đối với số phận đó

• Chủ đề đặt ra miêu tả những biến cố những cảnh tượng dữ dội khác thường trong tác phẩm

Ví dụ: Chí Phèo vác dao đi giết bá kiến.Hành động cầm giao mang tính kịch tính, lương tri, lý trí của chí phèo vẫn tỉnh táo đi giết kẻ thù của mình và là người thông minh nhất

Chủ đề thường bộc lộ qua hệ thống nhân vật hình tượng đặc biệt nhân vật chính

Ví dụ: Nàng Kiều trong Thúy Kiều

3. Tư tưởng:

• Là phán đoán khái quát của con người trong hiện thực đời sống. Cảm hfíng tư tưởng là sự thích thú, say mê điều gì đó.
• Tư tưởng là nhận thức và khát vọng
• Tư tưởng trong tác phẩm văn học cũng bao hàm 2 mặt nhận thfíc và khát vọng của con người trước hiện thực nhưng trước hết là tư tưởng thẩm mỹ được biểu hiện qua hình tượng nghệ thuật.

Các phương diện thể hiện

• Sự lý giải chủ đề

Chủ đề tác giả đặt ra trong tác phẩm bao giờ cũng đánh giá theo quan điểm nhất định. Sự đánh giá đó là sự thuyết minh, giải đáp vấn đề trong tác phẩm, là quan điểm của nhà văn.

Vd truyện kiều là số phận bất hạnh của nàng kiều