Thế nào là nhân vật văn học? Trình bày sự phân loại nhân vật văn học? | Câu hỏi tự luận ôn tập học phần Lý luận văn học | Đại học Sư Phạm Hà Nội (2025)

1. Nhân vật văn học

• Là khái niệm dùng để chỉ hình tượng, cá thể con người trong tác phẩm văn học, cái đã được nhà văn nhận thức tại tạo thể hiện bằng các phương diện riêng của nghệ thuật ngôn từ.
• Nhân vật văn học tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau => nhân vật có tên (kiều, chị dậu) không có tên như người đàn bà làng chài.
• Nhân vật văn học không nhất thiết là con người, mang hình hài của con người, có thể mang hình thức đội lốt của con người, con vật, cỏ cây, hoa lá.
• Nhân vật người kể chuyện trữ tình, trong thơ cũng có nhân vật.

Lưu ý: Nhân vật văn học không phải là bản sao của sự thật mà nó là 1 đơn vị nghệ thuật do nhà văn sáng tạo ra để biểu lộ

=> mang tính ước lệ.

2. Sự phân loại nhân vật văn học.

Sự phát triển của văn học quá phong phú và đa dạng dẫn đén nhân vật văn học cũng rất phong phú đa dạng. mỗi 1 giai đoạn cụ thể thì nhân vật hiển thị thời kì đó. Ta phân loại nhân vật văn học dựa theo 3 tiêu chí:

a) Dựa vào vai trò nhân vật trong tác phẩm

• Nhân vật chính
• Nhân vật phụ
• Nhân vật trung tâm

b) Dựa vào hệ tư tưởng

• Nhân vật chính diện:Chiếm được niềm tin nhà văn thể hiện tư tưởng nhà văn
• Nhân vật phản diện: Bị nhà văn phê phán vd: Bá Kiến. Mã giám sinh

c) Dựa vào cấu trúc chức năng

• Nhân vật chfíc năng
• Nhân vật loại hình
• Nhân vật tính cách
• Nhân vật tư tưởng

d) Phân chia nhân vật theo cấu trúc, chức năng:

- Nhân vật chức năng: thường tồn tại trong văn học cổ, tư tưởng mang tính đạo đức.

Nhân vật chức năng mang tính quy ước một cách rõ nét về trách nhiệm của nhân vật đó xuất hiện trong tác phẩm văn học, nhưng ko thay đổi về mặt phẩm chất. Đây là nhân vật được quy định sẵn.

Ví dụ.Cám về mặt phẩm chất đây là một nhân vật xấu, Tấm luôn luôn đại diện cho cái thiện dù có thế nào đi nữa.

Thực hiện chức năng cố định, phẩm chất không thay đổi, không có đời sống nội tâm, không thay đổi từ đầu tới cuối tác phẩm.

Ví dụ. mụ phù thủy: xấu xí, mụn cơm, mũi khoằm, da nhăn nheo -> độc ác gây cản trở hạnh phúc người khác. Bụt, Tiên cứu giúp người. Chủ yếu xuất hiện trong văn học trung đại và cổ điển, trong truyện cổ tích.

Ví dụ: Tác phẩm Những người khốn khổ của Victor huygo- Giangvangiang là người lương thiện. Trong văn học việt Nam thì có cán bộ cách mạng như Rừng xà nu có anh Quyết, vợ chồng A Phủ có A Châu tuyên truyền giác ngộ cho cách mạng.

- Nhân vật loại hình: Biểu trưng cho 1 lớp người, 1tầng lớp, giai cấp trong xã hội.

Ví dụ: Lão Hà Tiện, nhân vật Arpagông gợi đến những kẻ keo kẹt, bủn xỉn.

Truyện kiều Sở khanh người xấu xa

=> Nhân vật trong tác phẩm hơi thô cứng.

- Nhân vật tính cách là nhân vật phức tạp được mô tả như một cá nhân, đây là một nhân vật đa tính cách.

• Chỉ có được khi tư duy phát triển, tức khi có văn học hiện đại thì nhân vật này mới xuất hiện.
• Không phải nhân vật nào cũng được nhà văn xây dựng là nhân vật tính cách.đây là nhân vật được phản ánh toàn diện tích cách nhân vật.
• Nhân vật tính cách phát triển theo hướng nhà văn ko thể điều khiển được là nhân vật nổi loạn, nhà văn phải đi theo nhân vật này vì nhân vật này đi theo logic của nó, tồn tại như một ý thức độc lập, ngôn ngữ đa thanh sẵn sàng cãi lại nhà văn.

- Nhân vật tư tưởng: Được xác định có nhiều điểm tương đồng với nhân vật chức năng-> tuyên truyền tư tưởng về đời sống.

Ví dụ: Nhân vật Hộ <đời thừa> Hoàng < Đôi mắt> Quỳ Ông giáo

e) Phân loại nhân vật theo vai trò của nhân vật trong tác phẩm có:

- Nhân vật chính: Là nhân vật đóng vai trò chủ chốt, xuất hiện nhiều nhất, tham gia vào các sự kiến chính trong tác phẩm. Một tác phẩm có thể có nhiều nhân vật chính ( quy mô lớn).

Vd: trong Truyện Kiều có Thúy Kiều. Tuy vậy trong 1 số tác phẩm có những nhân vật trung tâm như trong Tam Quốc Diễn Nghĩa: Lưu Bị, Khổng Minh, Quan Công, Tào Tháo.

f) Nhân vật trung tâm